Kariyer Ekonomisi Yönetimi: Kendi Hikâyeni Yaratmak
Yazı Boyutu:
Geleneksel kariyer modelinin artık yeterli olmadığı günümüz dünyasında, bireylerin kariyerlerini stratejik olarak yönetmesi, yeni beceriler edinerek kendilerini sürekli geliştirmesi ve çoklu kariyer yaklaşımıyla farklı gelir kaynakları oluşturması gerekiyor.
Hayat akıp giderken hepimiz, ’Kariyer basamaklarını hızla çıktım’’, ‘’Kariyerim için bu eğitimi almalıyım’’, ‘’Kariyerim için vazgeçtim’’, ‘’Kariyerimi tercih ettim’’, ‘’Onun için kariyerimi bıraktım’’ ‘’Kariyerimi değiştirdim’’ gibi kalıpları sıklıkla duymuş veya kendimiz de bu ve benzer cümleleri kullanmışızdır.
Tüm bu cümleler yaşamımıza yön verirken, geleneksel kariyer anlayışına baktığımızda, genellikle doğrusal bir ilerleme modeli ile karşılaşırız. İyi bir kariyer tanımımız genellikle; okul → meslek seçme -meslek edinme → işe giriş → terfi → emeklilik adımlarından oluşurken, artık günümüz dünyasında bu modelin yeterli olmadığı görülüyor. Dijital dönüşüm, yapay zekâ, otomasyon ve küreselleşme, değişen iş günü ve modeli gibi faktörler iş dünyasını kökten değiştirirken, bu değişim, “kariyer ekonomisi yönetimi” olarak adlandırılan yeni bir kavramın doğmasına neden oluyor.
Bu kavram, sadece bir işe girip yükselmeyi değil; bireyin kariyerine dair stratejik kararlar almasını, yeteneklerini geliştirmesini ve kendi profesyonel kimliğini oluşturmasını ifade ediyor. Artık sadece çalıştığımız şirketler değil, bireysel becerilerimiz ve kişisel marka değerimiz bizi iş dünyasında ayakta tutuyor.
Peki, kariyer ekonomisi yönetimini nasıl yapabiliriz?
1- Klasik kariyer modelinin yetersizliğini iyi anlamak gerek
Geleneksel kariyer anlayışında başarı, bir organizasyonda yükselmek veya bir işte uzun yıllar çalışmak olarak görülürken, işler ve mesleklerin hızla değişmesiyle dün var olan birçok mesleğin, bugün yok olması ve gelecekte daha da büyük değişimler beklentisi sebebiyle, bir yerde uzun süre çalışmayı çağımız da mümkün kılmayacak.
WEF (Dünya Ekonomik Forumu) 2025 İşlerin Geleceği Raporu da şu temel noktaları vurguluyor:
- İstihdam Değişimi: Mevcut işlerin yüzde 22’sinin dönüşeceği, 170 milyon yeni iş rolünün ortaya çıkacağı ve 92 milyon iş rolünün ortadan kalkacağı, böylece net 78 milyonluk bir iş artışı olacağı öngörülüyor.
- Beceri Açığı: İşverenlerin yüzde 63’ü, en büyük zorluk olarak beceri eksikliğini belirtiyor. Mevcut işlerde gerekli becerilerin yaklaşık yüzde 40’ının değişmesi bekleniyor.
Rapor, iş gücü piyasasındaki dönüşümlere uyum sağlamanın, bireysel ve küresel kalkınma hedeflerine ulaşmak için kritik olduğunu vurguluyor. Bu dönüşümlere uyum sağlamada önemli adımlar; eğitim ve beceri geliştirme programlarına yatırım yapılması, teknolojik dönüşümün benimsenmesi ve yaşam boyu öğrenmenin desteklenmesi olarak öne çıkıyor.
2- Kariyeri ekonomik bir kavram olarak görerek, yönetimi için temel adımları atmak gerek
Geleneksel kariyer anlayışının geçerliliğinin olmadığını anladıktan sonra, hızlıca kariyerimizi ekonomik bir kavram olarak nasıl yöneteceğimize başlamamız gerek.
Ekonomiden, herhangi bir iktisat modeli veya yönetiminden bahsederken temelde, “kıt kaynaklarla sonsuz ihtiyaçları dengelemeye çalışan bir bilim dalından” bahsederiz. Günümüzde en kıt kaynaklardan biri, yetkin insan gücü. Bu nedenle bireylerin kariyerlerini bir ekonomik varlık gibi yönetmesi, yatırım yapması, fırsat ve riskleri değerlendirmesi artık bir gereklilik olarak karşımıza çıkıyor.
Kariyeri ekonomisi yönetimine başlamak isteyen bir kişi, öncelikle aşağıdaki adımları atmalı:
- Kendini tek bir sektöre veya mesleğe bağımlı kılmamalı.
- Sürekli yeni beceriler edinerek mesleki çeşitliliğini arttırmalı.
- Kendini geliştirmek için zaman ve bütçesi doğrultusunda yatırım yapmalı.
- Yaşamdaki anlam arayışının değerlerinin farkına vararak planlarını bu paralelde tutmaya çalışmalı.
- Krizlere karşı dayanıklı bir kariyer yapısı kurmaya çalışmalı.
3- Çoklu kariyer yaklaşımı ve stratejimizi oluşturmamız gerek
Bu temeli oluşturduktan sonra çoklu kariyer yaklaşımı ve stratejimizi oluşturmamız; dünyada olup bitenleri, teknolojik kültürel dinamiklerdeki değişiklikleri takip ederek sürekli öğrenme ve dijital okur yazarlıklarını geliştirmemiz gerek. Tüm bunları gözeterek çoklu kariyer kazanımları ile kariyere yön vermek mümkün.
Kariyer ekonomisi yönetiminde “çoklu kariyer yaklaşımı” giderek daha fazla önem kazanıyor. Bu yaklaşım, bir bireyin birden fazla yetkinliği ve geliri olan bir kariyer inşa etmesi fikrine dayanıyor. Bu bağlamda “polimat insan” kavramı bir kez daha karşımıza çıkıyor.
Polimat, farklı alanlarda uzmanlaşmış ve bilgiyi disiplinler arası şekilde kullanabilen kişi demek. Ekonomi derslerinde “sepetleri çeşitlendirmek” stratejisi nasıl geçerliyse, kariyer ekonomisi yönetirken de ‘’çoklu kariyer yaklaşımı”, kariyer sürekliliğini o kadar kolaylaştıran bir kavram. Sürekli öğrenme yolculuğunda olan, öğrenme becerilerini kazanmış bir birey, temel yetkinlikleri, yanına yeni öğrendiklerini ekleyerek kariyerini de çoklu sepetlerde kurabilir. Sepetin birinde kriz olsa, hatta sepetlerden biri gelecekte yok olsa, diğerleri ile sürdürülebilirliğini sağlar. Çoklu kariyer yaklaşımı ile bireyler;
- Birden fazla gelir kaynağı oluşturabilir.
- Ekonomik krizlere karşı daha dayanıklı olabilir.
- İşlerini ve becerilerini farklı sektörlere yayabilir.
- Sürekli yeni fırsatları değerlendirebilir.
Çoklu kariyere sahip, kariyer ekonomisi yönetiminde karşımıza çıkan örnek isimler:
- Leonardo da Vinci: Ressam, mühendis, mucit, bilim insanı. Mona Lisa ve Son Akşam Yemeği gibi sanat eserlerinin yanı sıra anatomi, mekanik ve mühendislik alanlarında da çığır açıcı çalışmalar yaptı.
- Oprah Winfrey: Sunucu, yapımcı, yazar, medya patronu, hayırsever. Televizyon dünyasından çıkarak yayıncılık, yapımcılık, yazarlık ve iş dünyasında başarılı kariyerler inşa etti.
- Richard Branson: Girişimci, havacılık ve medya patronu, yazar. Virgin Group’u kurarak müzik, havayolu, sağlık, uzay seyahati gibi birçok sektöre yatırım yaptı.
- Arnold Schwarzenegger: Vücut geliştirme sporcusu, aktör, girişimci, politikacı. Mr. Olympia olarak vücut geliştirmede zirveye çıktı, ardından Hollywood’da başarılı bir oyuncu oldu ve sonrasında Kaliforniya Valisi olarak siyaset yaptı.
- Natalie Portman: Oyuncu, akademisyen, yönetmen. Akademi ödüllü bir oyuncu olmasının yanı sıra Harvard’da psikoloji eğitimi aldı ve yönetmenlik yaptı.
- Brian May: Müzisyen, astrofizikçi. Queen grubunun efsanevi gitaristi olmasının yanı sıra astrofizik alanında doktora yaparak bilim dünyasına katkıda bulundu.
- Canan Dağdeviren: Fizik mühendisi, akademisyen. Harvard ve MIT’de tıp ve mühendislik kesişiminde önemli buluşlar yaparken aynı zamanda bilim iletişimi ve akademik çalışmaları sürdürüyor.
- Cem Yılmaz: Komedyen, oyuncu, yönetmen, karikatürist. Stand-up gösterileriyle ünlü olmasının yanı sıra senaristlik, yönetmenlik ve karikatüristlik gibi farklı alanlarda üretken oldu.
Kariyer Ekonomisi Yönetiminde Fırsat ve Zorluklar
Fırsatlar
- Çeşitli iş imkanları, freelance, proje bazlı veya uzaktan çalışma gibi seçenekler, farklı sektörlerde ve coğrafyalarda iş fırsatlarını beraberinde getiriyor.
- Teknolojinin hızla değiştiği bu dönemde, öğrenme becerisi en değerli beceri haline geliyor. Bir konuyu nasıl öğrenebileceğini bilen bir birey, birçok konuda yetkinlik kazanabiliyor.
- Bireyler farklı alanlarda bilgi edindikçe hem kariyerlerini destekleyebiliyor, hem de çoklayabiliyor.
- Kariyer alternatiflerini arttırmış birey kendi hikâyesini inşa edebiliyor, sosyal medya ve profesyonel ağlarla kendini gösterebiliyor. Ek gelirinde hızlanabiliyor.
- ‘’Ömür Boyu Öğrenme‘ ’yaklaşımı ile yaşam boyu dinamik olarak “yeniden yetkinleşme” sağlayabiliyor.
Zorluklar
- Sürekli beceri geliştirme, yeniden eğitim alma ve değişime ayak uydurma zorunluluğu olduğunda yaşam stresi yüksek zamanlarda her zaman aynı motivasyon mümkün olmuyor.
- Özellikle geleneksel iş modellerine sıkı sıkıya bağlı organizasyonlarda, bireyler çoklu kariyer yönetimini uygulamakta zorlanabiliyor. Kurum prosedürleri bunu engelleyebiliyor.
- Her kurumun bunu desteklemesi ve adaptasyonu aynı hızla mümkün olmuyor.
5- Kendi Hikâyeni Yazmak
Kariyer ekonomisini iyi yöneten bir kişi kendi hikâyesini, kendi insan markasını yaratmaya başlıyor. Sadece çalıştığı kuruma yönelik olan bir kariyer kimliğinden çıkarak, kendi insan markasını inşa ediyor. Hikayesini ön plana çıkarabiliyor. Artık bizi sadece çalıştığımız şirket tanımlamıyor; kariyerimizi, kimliğimizi ve hikâyemizi kendimiz yaratıyoruz. Peki, kendi hikâyemizi nasıl yazabiliriz?
- Sürekli öğrenme alışkanlığı edinerek: Dijital okuryazarlık, yeni teknolojiler, farklı sektör bilgileri.
- Birden fazla gelir kaynağı oluşturmak için değerlendirmeler yaparak: Eğitim, danışmanlık, ek işler.
- Ürettiğimizi, emeklerimizi doğru ifade edip network oluşturarak: LinkedIn, sosyal medya, kişisel web sitesi, blog.
- Riskleri ve fırsatları iyi analiz ederek: Teknolojik ve ekonomik değişimlere açık olarak.
- Gelirlerimizde emek ve hakkaniyeti iyi gözeterek, sağlıklı akışı sağlayarak.
Kariyer ekonomisi yönetimi, bireyin hayatını ve profesyonel geleceğini kontrol etmesini sağlayan bir araç. Geçmişte kariyer, bir organizasyon içinde yükselmeyi ifade ederken, bugün bireyin kendini nasıl geliştirdiği, nasıl bir insan markası oluşturduğu ve nasıl değer yarattığı daha önemli. Burada iyi haberlerden biri de artık ekonomik gelir ve sürdürülebilir organizasyon arasındaki bağlantıyı inceleyen ve önemseyen şirketlerin çalışanlara bu konuda destek vermesi. Çalışanların çoklu yetkinliklerinin şirket değerine katkısını sağlaması adına planlar yapılıyor. Gelecek, sadece iş değiştirenlerin veya çalışan değiştirenlerin değil, kendi kariyer ekonomisini yönetenlerin ve kariyer ekonomisini iyi yönetenlerin çoğunlukta olduğu kurumların olacak.
