Fizyolojik ve Psikolojik Açıdan Erken Yaşta Kozmetik Kullanımı
Yazı Boyutu:
Gençler cilt bakımına kaç yaşında başlamalı, doğru bakım nasıl olmalı, bu konunun iletişimi nasıl yapılmalı? Dermatoloji Uzmanı Dr. Ezgi Özkur ve Uzman Klinik Psikolog Romina Kuyumcuoğlu’na sorduk.
Sosyal medyadaki güzellik trendlerinin, uygulamalardaki filtrelerin ve en basitinden günlük konuşmalarımızda, farkında olmadan yarattığımız güzellik standartlarının da etkisiyle, çocuklarımızın kozmetiğe ve estetiğe artan bir ilgisi olduğu gerçeğiyle yüz yüzeyiz.
Yurt dışında ileri cilt bakım ürünlerinin (Retinol, C Vitamini, AHA ve BHA içeren ürünler vb) kullanım yaşının 10’a kadar düştüğünü, Avrupa’da ünlü bir kozmetik zinciri müşterilerinin %20 ila %40’ını 13 yaş altı çocukların oluşturduğunu ve İsveç’in en büyük zincir eczanelerinden Apotek Hjärtat’ın artık 15 yaş altı bireylere cilt bakım ürünü satmadığını biliyoruz. Ancak sivilce veya hassasiyet gibi cilt problemlerinin de önlemi alınmadığı takdirde, ileriki yıllarda geçmeyen izlere dönüşebileceğini ve gençlerde özgüven eksikliği yaratabileceğini de biliyoruz.
Gençlerde sağlıklı kişisel bakım alışkanlıklarının oluşmasını desteklerken, güzellik algılarıyla ilgili yanlışlık yapmamak adına, doğru bakım nasıl olmalı, kaç yaşında başlamalı ve bu konunun iletişimini nasıl yapmalıyız Dermatoloji Uzmanı Dr. Ezgi Özkur ve Uzman Klinik Psikolog Romina Kuyumcuoğlu’na sorduk.
Sizce gençlerin kozmetik kullanmaya başlama sebepleri nelerdir?
Psk. Romina Kuyumcuoğlu:
“Gençlik döneminde beden çok fazla değişimden geçer ve bu dönemde genç için beden algısı çok büyük bir önem taşır. İdeal beden görünümü özellikle arkadaş grubu, aile ve toplum tarafından belirlenir. Gençlerin akranlarından aldığı mesajlar beden imajını şekillendirmede çok büyük bir yere sahiptir.
Gençlik döneminde içinde bulunulan arkadaş grubunu; örnek alma, özenme, imrenme gibi eğilimler çok sık gözlenir. “O sürüyorsa, ben de süreyim, herkes aynı ürünü kullanıyor ben de onu kullanmalıyım..” şeklinde başlar bu tür alışkanlıklar.”
Genç yaşlarda kozmetik kullanımında bir artış eğilimi gözlemliyor musunuz? Sizce neden ve bu artışın gençlerin cilt sağlığı üzerinde nasıl bir etkisi var?
Dr. Ezgi Özkur:
“Maalesef son zamanlarda benim de gözlemlendiğim gereksiz sayıda ürün kullanımı var ve bu durum temel nedeninin sosyal medyada influencerlar tarafından anlatılan ürünler olduğunu düşünüyorum.
Bir yandan ergenlikten itibaren cilt bakımı rutini oluşturulması faydalı iken diğer yandan dermatoloji uzmanına danışılmadan kullanılan fazla ürünler, kızarıklık, tahriş, egzama, cilt bariyeri bozulması gibi sorunlara neden olabiliyor.”
Öte yandan genç yaşta kazanılan cilt bakım alışkanlığının ilerisi için önemli olduğunu düşünüyor musunuz?
Dr. Ezgi Özkur:
“13-18 yaş grubunda temizleme, güneşten korunma ve kuruysa nemlendirme gibi davranışların edinilmesi hem cilt sağlığı ve hijyeni açısından faydalıyken hem de ileriye dönük akne, rozase gibi hastalıkların oluşum riskini tamamen önlemese de azaltabiliyor.”
Kozmetik kullanımının özgüven ve benlik algısını artırmada da etkisi var mı sizce?
Uzm.Psk. Romina Kuyumcuoğlu:
“Bireyde özgüven gelişimi çocukluk döneminde başlar, ergenlik döneminde belirginleşir. Gençlik döneminde; kendine bakmak, kendini kabul etmek ve kendini sevmek sağlıklı bir benlik algısına hizmet eder. Benlik algısının pozitif bir şekilde gelişmesi için gençlik döneminde beden imajının da pozitif olması büyük önem taşır. Beden imajı, bedenin başkalarına nasıl göründüğü konusunda kişinin düşüncesi ve kendi bedenine yönelik duyguları olarak tanımlanır. Gençlik döneminde yaşanan fiziksel değişimlerle sağlıklı bir şekilde başa çıkma yani bedenin kabullenilmesi gencin kendini pozitif algılamasınını sağlar. Aksi durumda gencin bedeninden memnun olmaması ve bedenine karşı kötümser yaklaşımı kendini mutsuz hissetmesine neden olur.”
Sevilmek ya da kabul görmenin yolunun, uzun kirpiklerden, ağır makyajdan ya da kalınlaştırılmış dudaklardan geçmediğinin idrak edilmesi önemli bir farkındalıktır.
Uzm.Psk. Romına Kuyumcuoğlu
Kozmetik kullanımına yeni başlayan gençlere hangi tavsiyelerde bulunursunuz?
Dr. Ezgi Özkur:
“Makyaj malzemeleri kullanmaya başlayan akneye meyilli ciltler “oil free”, “acne prone” gibi ibareler içeren makyaj malzemeleri tercih edebilir. En önemli önerim, geceleri makyaj mutlaka temizlenmelidir. Nazik bir misel suyla temizlenip, yıkama jeliyle yıkanabilir. Yıkama jeli cilt tipine uygun seçilmelidir. Makyaj sünger ve fırçaları haftalık yıkanmalı ve son kullanım tarihi dolan makyaj malzemeleri türüne bağlı olarak 6-12 ay içinde bitirilerek değiştirilmelidir. Gündüzleri makyaj yapmadan önce temiz cilde, cilt tipine uygun bir güneş kremi uygulanmalıdır.”
Peki cilt bakımı rutini oluştururken nelere dikkat etmeleri gerekiyor? Cilt tiplerine göre bir öneriniz olur mu?
Dr. Ezgi Özkur:
“Kuru ve normal cilde sahip gençlerin “gentle cleanser” diye ibaresi olan nazik yıkama jelleriyle yüzlerini gece yıkamasını öneririm. Makyaj temizliği için yine yıkama öncesi nazik misel suları tercih edebilirler. Yağlı ve akneye meyilli ciltler ise “acne prone, oily skin” gibi ibareler olan çoğunlukla çinko, salisilik asit gibi kurutucu etkenler içeren yıkama jelleriyle yüzlerini yıkayabilir. Sabah cilt tiplerine uygun güneş kremi sürmek önemlidir. Kuru ciltler ise akşam ince dokulu bir nemlendiriciyle kuruluğa bağlı oluşabilecek cilt sorunlarının önüne geçebilir.
Aslında 13-18 yaş arasında, bir cilt hastalığı yok ise ve bir dermatoloji uzmanı aksini önermediği müddetçe, bunlar dışında ek bir ürün kullanmaya gerek yok. Daha ileriki yaşlarda ise kolajen artışını uyarmak amacıyla C vitamini, retinol gibi etkenleri rutinimize sokmaya başlıyoruz.”
Sivilce problemi yaşayan gençler için bir öneriniz olur mu?
Dr. Ezgi Özkur:
“Sivilceli ciltlerde cilt bakım rutininin, dermatoloji uzmanları tarafından oluşturulan mevcut tedaviyi tamamlayıcı ürünler olarak seçilmesini öneririm. Sivilceye yatkın ciltlerin düzenli olarak, uygun bir temizleyici ile temizlenmesi sivilce oluşum riskini azaltır. Makyajla uyumak komedon (siyah ve beyaz nokta) oluşumunu artırabilir. Bazı kozmetik ürünler özel bir testten geçerek non komedojeniktir ibaresi alıyor. Non komedojenik demek, komedon oluşum riski düşük ürün demektir. Bu ürünlerin tamamı siyah nokta ve akne yapmaz demek olmasa da bizim için önemli ibarelerdendir.
Kurutucu akne tedavisi gören kişiler AHA, BHA gibi soyucu asitleri, retinol gibi yenileyici ürünleri Dermatologlarına danışmadan kullanmamalıdır. Aynı zamanda bu dönemde güneşlenmekten kaçınılmalı, ağda uygulaması yapılmamalıdır. Cilt bariyeri güçlendirmek amaçlı düzenli nemlendirici kullanılmalı, gündüz saatleri mutlaka güneş kremi sürülmeli, dışarıda iseniz 2-3 saatte bir yenilenmelidir. Düzenli güneşten korunan ciltlerde, ileriki yaşlarda cilt kanseri gelişme riski, kızarıklık, leke gibi şikayetlerin oluşma riski azalıyor.”
Uzm.Psk. Romina Kuyumcuoğlu:
“Bir genç için sosyal ortamı ve arkadaşlık ilişkileri büyük bir öneme sahiptir. Gencin sosyal ortamı içinde özgüvenli hissedebilmesi için de bedeni ile barışık olması, cildiyle iyi bir ilişkisi olması, kendini olumlu ve gerçekçi bir şekilde kabul etmesi gerekir. Gencin beden algısı ile ilgili olumsuz düşüncelerinin olması sosyal ortamı içinde özgüvensiz olmasına sebep olur. Bu özgüvensizlik de zamanla mutsuzluğa ve kendini yalnızlaştırmaya, sosyal ortamdan uzaklaşmaya sebep olabilir. Bu sebeple gencin cilt problemlerine doğru yaklaşılması gerekir. Cilt problemleri için bir dermatologdan yardım alınarak iyileştirilme yoluna gidilmesi, kişinin sosyal ortamda psikolojik olarak daha iyi ve özgüvenlik hissetmesini sağlar.”
Peki istenmeyen tüyler için epilasyon yaşı kaç olmalıdır ve en sağlıklı / etkili yöntem hangisidir?
Dr. Ezgi Özkur:
Aslında mevcut güncel yayınlar epilasyonun doğru şartlarda yapıldığı takdirde her yaş grubuna uygulanabileceğini belirtse de, genel olarak tüylenmenin tamamlandığı 16 yaş ve sonrasında önerilmektedir. Alex, diod, ndyag veya hibrit dediğimiz bunların karışımından oluşan lazerler kullanılabilir. Seçilen klinik, uygulayan kişi ve takip önemlidir. Siyah kıllar daha kolay biterken, ayva tüyleri ve sarı tüyler lazere cevap vermemektedir. Kol ve bacak tüyleri lazer ışıklarına daha duyarlıdır, bu bölgede başarı sonuçları genellikle yüz güldürücüdür.
Kozmetik ürünleri kullanmanın aşırıya kaçması psikolojik olarak bir risk oluşturur mu?
Uzm.Psk. Romina Kuyumcuoğlu:
“Kozmetik ürünlerin kullanımında aşırıya kaçılmasının hem fizyolojik hem psikolojik sonuçları olur. Psikolojik kısmında, kişinin kozmetik ürünü kullanmadığında kendini güzel bulmaması, eksik hissetmesi, kusurlu algılaması gibi negatif sonuçlar doğurabilir. Kişi kendisini sadece kozmetik ürünlerini aşırı biçimde kullandığındaki görüntüsünü kabul edilebilir ve onaylanabilir algılayabilir ki bu çok yanlış bir algı olur. Genç kendini olduğu gibi kabul edilebilir ve sevilebilir algılamalıdır. Sevilmek ya da kabul görmenin yolunun, uzun kirpiklerden, ağır makyajdan ya da kalınlaştırılmış dudaklardan geçmediğinin idrak edilmesi önemli bir farkındalıktır. Temiz ve iyi bakılmış bir cilt zaten güzeldir.”
Sosyal medya veya cilt bakım ürünlerinin pazarlanması gençleri nasıl etkiliyor? Bu konuda nelere dikkat edilmeli?
Dr. Ezgi Özkur:
“Bence sosyal medyanın en büyük katkısı dermatoloji derneği, uzman hekimler gibi kişilerin güneş koruması, ben taraması gibi faydalı içerikleri toplumla buluşturma özelliği. Son zamanlarda güneşten korunma bilincinin daha iyi oturduğunu gözlemliyorum. Ancak bu durumun zıttı olarak, uzmanlık dışı verilen bazı öneriler her cilt tipi için uygun olmadığı için istemediğimiz sonuçlara neden olabiliyor. Örneğin AHA, BHA gibi ürünlerin aşırı kullanılması kuruluk, güneşe hassasiyet, kızarıklık, tahriş, cilt bariyerinin bozulması gibi sorunlar doğurabiliyor ve kuru ciltlerde kuruluğu arttırabiliyor.
Bu nedenle, öncelikle sosyal medyanın dezenformasyon kaynağı olabileceği gençlere öğretilmeli, 13-18 yaş grubunda en önemli olanın temizleme ve koruma olduğuyla ilgili bilinçlendirilmeli, olası bir cilt rahatsızlığında dermatoloji uzmanlarıyla görüşülmeli ve makyaj yaparken dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilinçlendirilmelidir.”
Uzm.Psk. Romina Kuyumcuoğlu:
“Günümüzde sosyal medyada ideal görüntü ve tek tip bir güzellik algısı yayılıyor. Kusursuz cilt, aynı model kaşlar, aynı model dudaklara dair paylaşımlar yapılamaktadır. Bu çemberin dışında kalıp da güzel olduğunun bilincinde olmak gençler için kafa karıştırıcı olabiliyor. Kusursuz görsele ulaşılmadan kişi kendisini eksik ve yetersiz hissedebilir ki bu kişinin kendilik algısına çok zarar veren yanlış bir algı olur.
Tek tip güzellik algısının kozmetik kullanımında aşırıya kaçmaya sebep olabileceğini düşünüyorum. Bir gencin farkında olması gereken en önemli bilgi; kendisinin olduğu gibi sevilmeye değer olduğu, varlığının kabul edilmeye layık olduğunu ve farklılıklarının onu özel ve güzel kıldığının bilmesidir. Sosyal medyada güzelliğe dair bir standart oluşturulması, gencin kendine has güzelliklerini ve farklılıklarını kabul etmekte zorlanmasına neden olabilir. Sanılanın aksine kişiyi özgüvenli kılan şey; kusursuz olmasından değil, kendine özgü güzelliklerini ve farklılıklarını kabul etmesinden geçer.”
Çocuklarının kozmetik kullanımı konusunda ebeveynlere bir öneriniz olur mu?
Dr. Ezgi Özkur:
“Gençlerde koruyucu davranışların gelişmesi önemli olmakla birlikte, özellikle aktif içerik (asitler, retinol vb.) kullanımı konusunda kendi başlarına karar vermemelerini öneririm. Bazı ebeveynler ergenlik aknesini hafife alarak çocuklarını dermatoloji uzmanlarına getirmeyebiliyor, ancak bu dönem hem sosyal benlik algısı için hem de erken tedavi edilen aknenin iz bırakma ve ilerleme riski de azaldığı için önemli bir dönem. Bazen hekime erişemeyen gençler ise, kendi kendilerine etken maddeleri deneyerek durumu daha kötü hale getirebiliyor. Bu nedenle böyle bir durumda mutlaka uzman hekime başvurmalarını öneririm.”
13-18 yaş grubunda en önemli olanın temizleme ve koruma olduğuyla ilgili bilinçlendirilmeli, olası bir cilt rahatsızlığında dermatoloji uzmanlarıyla görüşülmelidir.
Uzm.Psk. Romina Kuyumcuoğlu:
“Ailelere, çocuğunun bedenine ya da cildine dair hoşnutsuzluğuna kulak vermelerini öneririm. Çocuğun cildine dair bir mutsuzluğu var ise mutlaka bir dermatolog tarafından muayene edilmesi ve kendisini rahatsız eden cilt problemine dair tedaviye başlanması gerekir. Genç ile doğru bir şekilde ilgilenmek, psikolojik olarak onun önemsediğini hissetmesine ve fizyolojik olarak da doğru ürünleri kullanmasına teşvik etmeye yardımcı olur.
Bir de çocuklarına şunu anlatabilirler; her genç kendine has bir güzelliğe ve farklılıklara sahiptir. Her yüzün kendine has bir kaş yapısı, ten rengi, dudak kalınlığı vardır ve bunların her biri ayrı ayrı çok güzeldir. Son dönemlerde modellik yapan kadınların farklı ten rengi, farklı saç şekli ve rengine sahip ve farklı yüz hatlarına sahip kişiler arasından seçilmesi tesadüf değildir. Farklılıkların güzelliğinin öne çıkarıldığını göz ardı etmemek de gencin işine yarayabilir.
Kızıma her zaman söylediğim cümleyi gençlere de söylemek isterim; “Sen her haline, tam da olduğun gibi çok güzelsin.” Gençlere kendilerini oldukları gibi kabul etmelerini, değerli olduklarını bilmelerini ve kendilerinin sevilmeye layık olduklarını hiç unutmamalarını öneririm.”
