Çocuk Kitapları Nasıl Seçilmeli?

Çocuklara kitap seçerken dikkat etmeniz gerekenleri Uzman Klinik Psikolog Büşra Tarçalır Erol’dan öğrenin.

Çocuklara kitabı sevdirmenin öneminden bahseder misiniz?

Çocuklara kitap okuyalım, sevdirelim deyince sanki romantik bir şeyden bahsediyormuşuz gibi bir algı olabiliyor ama tam da burada bilimsel bir gerçeklikten bahsetmek lazım. 1980’li yıllarda iki ABD’li psikolog 42 çocuğu üç yıl boyunca ayda bir defa olmak üzere ziyaret edip, tüm gün evin ses kaydını alıyorlar. Ortaya çıkan şu ki, sosyoekonomik düzeyi düşük olan bir ailenin çocuğu ile yüksek eğitimli bir ailenin çocuğunun gün içinde duyduğu kelime sayısı arasında bir fark var. 0-36 ay, bebeklerin beyinlerinde nöronların en hızlı bağlantı kurduğu yıllardır. Söz konusu psikologlar ilk üç yılı gözeterek bu iki grup çocuk arasında oluşan farkı sayılarla ifade ederek epey dramatik bir tablo ortaya koydular; 30 milyon kelime farkı! Çocuklarla konuşmak, onlara hikayeler anlatmak, kitaplar okumak bu yüzden çok önemli. Nihayetinde ilk üç yıl çocuklarla oturup yetişkin sohbeti yapmıyoruz, onlara kitaplar aracılığı ile kavramları, hayvanlar, renkleri, zıtlıkları, farklı çocukların hikayelerini anlatıyoruz ve böylece iletişim bağımızı güçlendiriyoruz.

Çocuğun oyun oynamaya, keşfetmeye, enerjisini atmaya, etkileşime girmeye ihtiyacı var ve kitaplar bu ihtiyacın bir kısmını üstlenebilecek bir dünyanın kapılarını açıyor bize. Bir başka araştırma, severek kitap okumanın çocukların gelecek yaşantısı üzerinde sosyoekonomik düzeyden daha etkili olduğunu gösteriyor. Çünkü kitap okumak; kelime dağarcığı, dikkati süresi, soyut düşünme becerisi, dolayısıyla okul başarısı üzerinde çok etkili. Bu alanlarda güçlü olan bir çocuğun iyi bir eğitim alma ihtimali artıyor, bir başka deyişle ailenin imkanı dışında bir eğitim alabilmek için, çocuk kendi imkanını kendi yaratıyor. Ama elbette en baştan bizim desteklememiz çok elzem.

{772934}

Çocuklara sesli kitap okumanın faydaları neler?

Günde sadece 15 dakika çocuğumuza sesli olarak kitap okuduğumuzda bunun nelere kadir olduğuna inanamayabilirsiniz! Sesli kitap okumak bir paylaşım anıdır, birlikte bir şeye odaklanmak, onu birlikte duymak, hikayede geçen sesleri çıkarmak, bunlara birlikte gülmek çok kıymetli. Bu paylaşım anında hikayesini okuduğunuz karaktere dair çocuğunuz sorular sorabilir ve bunun üzerine tartışabilirsiniz; neden böyle yaptı, başka ne yapabilirdi, böyle yapmayı sevmemiş mi, peki sence burada ne olmuş olabilir gibi ucu açık felsefi sorularla çocuğun neden-sonuç ilişkileri kurmasına imkan verebiliriz. Dolayısıyla sorun çözme, bir durumu kavrama gibi becerilerini geliştirmeye başlıyoruz. Hayal dünyasını besliyoruz, okuduğumuz hikaye sanki şu anda gerçekleşiyor ve biz de ona tanık oluyoruz ya da tam içindeyiz hissi yaratıcılık alanını geliştiriyor. Bu listeyi uzatmak mümkün ama en önemli etkilerinden sonuncusuna değinmem gerekirse, içine doğdukları dile dair daha fazla kelime duymalarını sağlıyoruz, nasıl telaffuz edildiğini, nasıl vurgu yaptığımızı dinliyor ve bundan kendi dil becerilerini şekillendiriyorlar.

Çocuklara kitap seçerken dikkat edilmesi gerekenler nedir?

Diline dikkat edilmeli: yayınevlerinin yazım yanlışlarıyla dolu kitaplar basma lüksü yok. Çocuklar kitaplar aracılığıyla konuştukları dili okumaya başlıyorlar ve bunun yanlış bilgilere dayanmaması gerekiyor. Dolayısıyla imla hatası, ifade hatası, yazım yanlışı olmayan kitaplar seçilmeye özen gösterilmeli.

Görsellerine dikkat edilmeli: dünyadaki çocuk kitapları – ve şanslıyız ki bizdeki genç illüstratörler de artık bu dalgaya kapıldı – artık hem soyut çizimler sunmaya hem de çocukların hayal dünyalarını gıdıklayacak çizimler yaparak, yazılı hikayenin paralelinde, çizimlerin sunduğu bir başka hikaye daha anlatmaya başladılar. Bu ne demek? Hikayede karşıdan karşıya geçen bir çocuğun neler hissettiğini okurken, çizer öyle bir cadde çiziyor ki oradan da bin bir türlü hikaye çıkıyor; aynı anda bir kedi çöpe atlıyor, bir kadın çocuğunun elinden tutmuş onunla yürüyor, kuşlar elektrik tellerinin üzerinde ve gökyüzünde bir uçak geçiyor. Hikayede tüm bunlar geçmese bile biz bunları görüyoruz ve onların bahsi geçen sahnenin bir parçası olduğu üzerine konuşabiliyoruz. Bu müthiş bir şey!

Çocuğun yaşına ve ilgisine hitap edip etmediğini gözetmek önemli. Aksi takdirde çocuğu okumaktan soğutacak kitapların etkisini geçirmeye çalışmak daha çok çaba gerektiriyor.

İlk okuma kitaplarında, hikayenin bölümlere ayrılmış olması önemli. Bölüm bitirerek okumaya devam etmek, çocuğun motivasyonunu yükseltiyor. Uzayıp giden kitaplarda bitiremeyecekmiş hissi ağır basınca bu çocuğu yıldırabiliyor.

{772961}

Yaş gruplarına göre önereceğiniz kitaplar hangileri?

• 0 – 2 yaş: “Tilki’nin Çorapları” Betakids, “Ot Yemeye Bayılırım!” Pötikare Yayınları, “Dokun – Hisset Kartlarım” Mikado Çocuk
• 3 – 5 yaş: “Eğer Bir Fareciğe Kurabiye Verirsen” Bilgi Çocuk Yayınevi, “Bir Ses” Masalperest Kitap, “Kitapları Hiç Sevmiyorum Artık!” Nesin Yayınevi
• 4 – 6 yaş: “Dondurmanın Gizli Tarifi” abm Yayınları, “Gençlik İksiri” Marsık Kitap, “Bisiklet Ustası” Redhouse Kidz
• 7 – 8 yaş: “Eyvah Babam Şiir Yazıyor!” Günışığı Kitaplığı, “Yu ve İlginç Hayvanlar” abm Yayınevi, “Çok Evin Yok Kedisi” Can Çocuk
• 9 – 11 yaş: “Okulun En Tuhaf Kızı” Paraşüt Kitap “Külüstür” Uyurgezer Kitap, “İçimdeki Müzik” Genç Timaş
• 12 yaş ve üstü: “Zirvenin Dibindeki Çocuk” TUDEM, “Bülbül Korusunun Gizemi” hepkitap, “Bir Oğul” Final Kültür Sanat Yayınları

{772903}

Bir çocuğun kütüphanesi ne zaman oluşmalı?

Doğumdan itibaren her zaman ulaşabileceği kitaplar çocuğun hayatında olmalı. 2 yaşından itibaren ise kolay ulaşabileceği, resimlerini inceleyebileceği ya da ebeveynlere okutabileceği bir düzende kütüphanesi oluşturulmaya başlanmalı. Kütüphane boyunun yetişebileceği bir seviyede olmalı, odasının ya da evin bir parçası haline gelmeli.