Paskalya Bayramı Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey
Yazı Boyutu:
Çöreği, tavşanı ve renkli yumurtaları ile rengarenk Paskalya Bayramı, Hristiyanlar için en önemli gelenekler arasında yer alıyor.
Mart sonundan nisan başına kadar olan dönem içerisinde tüm Hristiyan alemi Paskalya Bayramı‘nı kutluyor. Yüzyıllardır süren gelenekler bugün birçok farklı ülkenin kültürü ile kaynaşarak birbirinden renkli ve eğlenceli görüntülerin ortaya çıkmasını sağlıyor. Bu içeriğimizde sizin için “Paskalya nedir?” sorusuna yanıt verip bu bayram hakkında bilinmesi gereken tüm detayları sıraladık!
Paskalya Nedir ve Neden Kutlanır?
Öncelikle “Paskalya ne demek?” sorusuna yanıt vererek bu bayramı anlatmaya başlayabiliriz. Hristiyanlığın en önemli ve eski yortulardan biri olan Paskalya’da İsa’nın çarmıha gerildikten 3 gün sonra tekrar dirilişi kutlanıyor. Diriliş Bayramı, Kıyam Yortusu gibi isimlerle de anılan bu bayram, Doğu ve Batı kiliselerinde farklı günlere denk geliyor. Genellikle pazar günü kutlandığı için “Diriliş Pazarı” adıyla da anılıyor.
Peki, dünyanın farklı yerlerinde Easter, Eastre, Ostern, Pasen, Paskar, Pashalia olarak da anılan Paskalya Bayramı ne demek? Bu soruya yanıt vermek için Hristiyanların peygamberi İsa’nın hayatına bakmak gerekiyor. Milattan sonra 2. yüzyıldan beri kutlandığı düşünülen bu bayramda tebaası uğruna kendini kurban eden İsa’nın dirilişi anılıyor.
Paskalya’nın kutlanması aslında daha eski bir geleneğe dayanıyor. Yahudilerin 500 yıldan uzun süre Mısır egemenliğinde köle olarak yaşadıktan sonra peygamberleri Musa önderliğinde ülkeden çıkışları da bu döneme denk geliyor. Yahudilerin Hamursuz (Fısıh) Bayramı olarak kutladığı baharın ilk dolunayından sonra 14. gün İsa’nın dirildiğine inanılıyor. Bu nedenle Fısıh Bayramı öncesi ve sonrasını kapsayacak şekilde o hafta kutsal kabul ediliyor.
Paskalya Bayramı Ne Zaman Kutlanır?
“Paskalya ne zaman?” sorusuna net bir yanıt vermek zor çünkü ülkelere, kiliselere göre farklı zamanlara denk geliyor. Örneğin 2024 yılında “Paskalya Bayramı ne zaman?” sorusuna Batı kiliselerinde 31 Mart, Doğu kiliselerinde 5 Nisan şeklinde yanıt verilebilir.
Ortodoks, Protestan, Katolik hatta Süryani kiliseleri farklı zamanlarda bu haftayı kutluyor. Genellikle mart sonu ile nisan başı arası, pazar gününe denk gelecek şekilde kutlama yapılsa da tarih her yıl değişiyor.
Dünya genelinde nisan ayının 2. pazarı Paskalya Günü ilan etmek için atılımlar yapılsa da kiliseler geleneklerinden vazgeçmiyor. Süryaniler ise birçok kilisenin aksine Paskalya’dan 50 gün sonra “Pantikosti Bayramı – Meryem Paskalyası” adı ile kutlamalar yapıyor.
Hristiyanların 5 hafta boyunca hayvansal gıdadan uzak durduğu 5 haftalık Büyük Perhiz dönemi ile başlayan kutlamaların son 7 günü “Kutsal Hafta” olarak adlandırılıyor. Paskalya günü ise bu haftanın bitiminde “Diriliş Günü” kabul ediliyor.
Paskalya Gelenekleri
“Paskalya Bayramı nedir?” sorusuna yanıt verdikten sonra bu bayramı anlamak için detaylara inmek en iyisi. Çünkü binlerce yıldır süren gelenekler bugün yaygın olarak bilinmese de birçok tarihi detaya esin kaynağı oluyor.
Örneğin dünya üzerinde yerleşilmiş en uzak yerlerden olan Paskalya Adası adını bu bayramdan alıyor. 1722 yılı Paskalya arifesinde keşfedildiği için bu isimle anılıyor. Çizgi filmler, filmler hatta masallarda sıklıkla görülen boyanmış renkli yumurtalar, tavşan sembolleri de bu bayramdan kökenini alıyor.
Kiliselerde düzenlenen ayinler, ailece boyanan yumurtalar, çevreyi süsleyen zambaklar ve mis kokulu çörekler… Hepsi Paskalya’ya ait yüzyıllardır korunan gelenekler arasında yer alıyor. Şimdi bu geleneklere bir de yakından bakalım.
Paskalya Yumurtası
Paskalya yumurtası, aslında yeni yaşamın sembolü olarak görülüyor. İsa’dan öncesinde bile “yeni bir can” anlamı taşıyan yumurtalar diriliş anlamına geldiği için kullanılıyor.
Hristiyan inancına göre İsa çarmıha gerildikten sonra vücudundan damlayan kanlar yere düştüğünde kırmızı yumurtalara dönüşüyor. Oğlunun ölümüne çarmıhın başında ağlayan Meryem’in gözyaşları yumurtalara desen veriyor. Oluşan yumurtaları toplayan ve oğlunun cenazesini almaya Roma valisinin evine giderken çocuklara dağıtan Meryem inancı da bu geleneğin doğmasına neden oluyor.
Paskalya tarifi yumurtalar söz konusu olduğunda yıllar içerisinde değişiyor. Geçmişte tavuk yumurtalarının kaynatıldıktan sonra boyanması ile yapılan ürünler bugün genellikle renkli kaplamalara sahip çikolatalar olarak tercih ediliyor. Yumurtalar çocuklara dağıtılıyor, misafirlere ikram ediliyor ya da saklanarak en çok bulanın kazandığı yarışmalar yapılıyor.
Paskalya Tavşanı
Tavşanlar baharın ve yeni yaşamın sembolü olduğu için Paskalya tavşanı da bu bayramda özel bir yer tutuyor. Çok fazla üremeleri ile bilinen tavşanlar doğurganlık ve yeniden doğuşun sembolü olarak nitelendiriliyor. Geçmişte Paskalya tavşan avları, tavşan yahnileri şeklinde kendini gösteren gelenek aslında bu hayvanın etini yemenin cadıları korkutacağı inancına dayanıyor. Zaman içerisinde tavşan avları ve yemekleri yerini şekerleme ve çikolatadan figürlere bırakıyor.
Paskalya Çöreği
Paskalya çöreği bu bayramın en önemli sembolleri arasında bulunuyor. Bu lezzetli Paskalya çöreği tarifi ise şöyle:
Malzemeler:
- 2 yumurta
- ¾ su bardağı şeker
- Yarım su bardağı ılık süt
- Yarım su bardağı ılık su
- 5 yemek kaşığı tereyağı
- Yarım çay bardağı sıvıyağ
- 1 paket maya
- 1 tatlı kaşığı mahlep
- 4.5 su bardağı un
- 1 yumurta sarısı ve file badem (üzeri için)
Yapılışı: Süt, su, şeker (1 yemek kaşığı), maya karıştırılıp 10 dakika dinlendirilir. Başka bir kapta yumurta, şeker çırpılarak tereyağı ve sıvıyağ eklenir. Sıvı karışım diğer kaba katılır ve azar azar un eklenerek hamur hazırlanır. 1 saat üzeri kapalı şekilde dinlendirilen hamura şekil verilerek tepside 20 dakika daha dinlendirilir. Üzerine yumurta sarısı ve badem eklenen çörekler 190 derecede kontrollü bir şekilde yarım saat pişirilir.
Paskalya Zambağı
Paskalya zambağı yeni başlangıçlar ve umutla ilişkilendiriliyor. Beyaz zambak İncil’de Meryem’e atfedilen bir çiçek olduğu için Paskalya’da kullanılıyor. İsa’nın dirilişi, Meryem’in saflığı ve anneliği ile alakalı olarak kiliseler dahil birçok yer beyaz zambaklarla süsleniyor. Bu nedenle Paskalya çiçeği aslında beyaz zambak olsa da bir tür özellikle kullanılıyor. Avrupa’ya uzak doğudan gelen Lilium longiflorum (Paskalya Zambağı) cenazelerde ve Paskalya döneminde süsleme amacıyla yüzyıllardır en çok tercih edilen tür oluyor.
Büyük Perhiz
Büyük Perhiz ya da Lent Orucu isimleriyle anılan ibadete göre Hristiyanlar 40 gün boyunca hayvansal gıda tüketmiyor. 2. yüzyılda yazılan Didakte kitabına göre Hristiyanların çarşamba ve cuma günü oruç tutması gerektiği için inananlar bunu Paskalya öncesi tutmaya başlıyor. Paskalya günü oruç bittiği için çörekler, tavşan eti, yumurta gibi sembolik gıdalarla oruç sonlanıyor.
Paskalya Ayinleri
Katolik kiliseleri Paskalya gecesi ateş yakarak ayin öncesi kutsama yapıyor. Paskalya mumu yakılarak İncil’den bölümler okunuyor, insanların vaftiz törenleri gerçekleşiyor. Rum ve Ortodoks kiliseleri ise Katoliklerin aksine hiç ışık, ateş ve mum yakmıyor. Kilise dışında başlayan ayin kilisede devam ederken de ışık yakılmıyor, kilise törenleri bittikten sonra dönüş alayı sırasında yüzlerce mum aynı anda yakılarak İsa’nın dirilişi anılıyor.
{35592}
