Modanın Tarihsel Evrimi: 18. Yüzyıl Nam-ı Diğer Rococo Modası

Sürekli bir gelişme, değişme ve başa dönme döngüsünde olan modanın referans aldığı dönemlere yakından bakış. Dördüncü durağımız, Rococo modası ile anılan 18. yüzyıl…

Moda, halihazırda popüler giyim stillerini işaret eder. Her zaman gelişir ve değişir ve başa döner. Modadaki her stil ve trend mutlak bir zamandan veya dönemden geri çağırılır. O yüzdendir ki bu evrimin tarihi hakkında fikir sahibi olmak bir hayli önemli ve kıymetlidir.

Bir insan hakkında fikir edinirken onun stilini de öğrenirsiniz. İnsanlık tarihini okurken de modanın tarihine göz atmak kaçınılmazdır.

Bu yazı serisinde modanın referans olarak kullandığı dönemlere yakından bakacağız. Keyifli okumalar…

1700-1720’ler veya XIV Louis’in son dönemlerinde moda, geçiş dönemi modası olarak anılıyor. Bu yeni stil formda daha hafif, çizgilerinde daha özgür ve tasarımında arabesk, grotesk ve gösterişli göndermelere başvurmasıyla tanımlanıyor.

XIV. Louis’in hükümdarlığında modayı Versay’in güçlü Fransız mahkemesi belirliyordu: Haşmetli, pahalı ve varlıklı. Yine de vatandaşlar son modayı olanakların sınırında taklit etmeye başladı. Paris artık haute couture’ün merkeziydi, trendler oyuncak bebeklerin üzerlerine giydirilip Avrupa’nın dört bir yanına gönderiliyordu. Kral yaşlanıp dindarlaştıkça moda daha da rahatladı.

Daha genç bireyler yeni finansal ve ticari sektörlerde yükseldikçe kumaşlarda ve renklerde bireyselleşme görülmeye başlandı. Erken Rococo olarak tanımlanan bu Krallık stili, zengin Barok tasarımlarının daha fazla kavisli ve daha doğal desenli hafif malzemelerle yer değiştirmesine sahne oldu. Bu elementlerin en belirgin halleri Nicolas Pineau’nun mimari tasarımlarında en belirgin halini aldı. Krallık stili Versay’ın dışına taşarak saray ve Fransız yüksek sosyetesi arasında yayıldı.

1730’lara gelindiğinde ise, XV. Louis’in tahta geçmesinin ilk dönemleriyle, bir önceki dönemin ağır ve resmi stiline karşı gelişen tepki pik noktasına ulaştı. Canlı ve neşeli süslemelerin yoğun kıvrımlar ve karşı-kıvrımlar eşliğinde kutsandığı doğayı kucaklayan bu dönem Rocaille olarak adlandırıldı. İsmini dekorasyonda kullanılan deniz kabuğu şeklindeki süslemeden alan dönem, özellikle mimari ve görsel sanatlarda belirgin bir sevimlilik ve zarafete işaret ediyordu. Giyim kuşamda pastel tonlar, fırfırlar ve aksesuarlar geri döndü. Louis devlet işleriyle veya halkın yoksul kesimi ile alakalı değildi. Modayı belirleyen, metresi Madame de Pompadour idi. Feminen, oyuncu ve havadar. 1740’larda, Aydınlanma Çağı başladığında, ilhamını doğadan alan aksesuarlar ve motifler, resmi olmayan giyim stilinde belirleyiciydi.

O dönem her yerde giyim stilleri, ne kadar az kumaşla kaplanmışsa o kadar çok kıymetliydi. Silüetler daha doğal ve hacimsiz, renkler daha açıktı. Her iki cinsiyet için de sadelik esastı. Önceki dönemin ağırlığı ve karanlık renkleri terk edilmiş, yerlerini pasteller ve özgür bir ruh almıştı.

Giyim kuşam zevkleri eğlence, kültür, tiyatro ve mimariden etkileniyordu. Özgürlük ve hayatın tadını çıkarma güdüsünün yansıdığı en belirgin yerlerden biri modaydı, gözle görülür bir havailik ve ciddiyetten yoksunluk yükseliyordu. Ülke siyaseti ve yönetimi soylular ve kral tarafından unutulmuştu. Resmi ilişkiler orta sınıfa bırakılmıştı. Bu tavır değişikliği geleneksel erkek modasına da yansıdı; Barok’tan Rococo’ya geçişte, stilde elegan, sevimli ve feminen bir dönüşüm görüldü.

Rococo Modası

1750-1775 Avrupa ülkeleri ve Amerika kolonileri modası, dönemin Rococo sanatsal trendleri ile paralel olarak, kıyafet tasarımlarına olağanüstü coşkunluk, detaylandırma ve karmaşıklık olarak yansıdı. Fransız ve İngiltere stillerinde ise belirgin bir farklılık vardı. Fransız stili, Marie Antoinette gibi ikonik figürlerde vücut bulduğu haliyle, abartılı saray kıyafetleri, renkli ve zengin süslemelere sahipti. Maksimum boyutuna 1750’lerde ulaştıktan sonra, kasnaklı etekler küçülmeye başladı; bazı zamanlarda ise kasnaklar yanlarda kendilerini gösterdi. Saç stilleri de aynı oranda abartılıydı; uzun saç aksesuarları dönemin en belirleyici aksesuarlarındandı. İngiliz stilinde ise ucuz ve dayanıklı kumaşlar, sade pratik kıyafetlere taşındı. Fransızlar giyim kuşamlarındaki ve yaşam tarzlarındaki şatafatı sergilemek için iç mekanlarda vakit geçirirken İngilizler dış dünya ve doğayla daha iç içeydi.

Rococo modası savurganlık, zarafet, nezaket ve süsleme temelleri üzerinden yükseldi. Aklı otoritenin önüne koyan Aydınlanma ile sanatın, kültürün ve modanın merkezi Versay’dan Paris’e taşındı. Artık hayat dolu, oyuncu, elegan dekorasyon ve tasarım stili Rococo’nun zamanıydı.

Tipik bir Rococo elbisesi genellikle ortasında büyük bir kurdele olan derin göğüs dekolteli sıkı bir gövde, geniş tarlatan ve savurganca kullanılmış yüksek miktarda dantel, kurdele ve çiçeklerden süslemeler şeklinde tasvir edilebilir. Hareketleri kısıtladığı için fiziksel açıdan rahatsız olan elbiseler oturmayı da neredeyse imkansız kılıyordu, giyenler sürekli ayakta ve dik durmak zorundaydı. Üretildikleri kumaşlar nedeniyle de yıkanamıyorlardı.

Geniş tarlatanlar özel davetler için tercih edilen ve genişliği 4.8 metreyi bulan eklemelerdi, günlük hayatta ise daha küçük kasnaklar kullanılıyordu. Bunun ilk örnekleri 17. yüzyıl İspanyasında, hamilelik karınlarını saklamak amacıyla görülse de zaman içinde yeniden tasarlandı.

Rococo modasının Altın Çağ’ında daha egzotik ve oryantal esintiler de belirdi; bu kültüre Fransızca ‘a la turque’ denildi. Sebebi, Madame Pompadour’un ressam Charles Andre Van Loo’ya kendini bir Türk sultanı gibi resmettirmesiydi.

1760’larda, ilhamını Polonya’dan alan, iç etekleri ve ayak bileklerini gösteren daha kısa etekler resmi olmayan stilde kendine yer buldu.

Kadınlar saçlarını pudrayla veya unla beyazlaştırıyordu. Saçlarının yanlarından bukleler bırakıyor, kafalarına üzerlerinden kurdeleler veya bir buket sarkan düz şapkalar takıyorlardı. 1770’lerde ise işler daha abartılı bir hal aldı; gösterişli peruklar devreye girdi. Saçı daha da yükseltmek için at kılı veya yünle destek yapılıyordu. Bu yapılı hali muhafaza etmek ve pudranın kalıcılığını sağlamak içinse domuz yağı, mum yağı veya sığır iliği ve yağdan bir karışım içeren pomat sürüyorlardı.

Rococo döneminde erkek kıyafetleri daha az tatmin ediciydi. Ceketlerin arkasından kuyruklar uzanıyor, gömleklerin fırfırları dışarı çıkarı çıkarılıyordu. Çoraplar daha açık renkteydi ve gümüş tokalı alçak siyah ayakkabılar giyiyorlardı.

Ta ki Fransız Devrimi’ne kadar…

Yüzyılın son çeyreği ile birlikte Rococo stilinin abartısından uzaklaşılmaya başlandı. Öyle ki bir anti-moda hareketi dahi başladı denilebilir. Kadınlar artık daha ziyade İngilizlerin dış mekanlarda giydiklerine benzer sadelikte kıyafetlere yöneldi. Belirgin olarak devrimle özdeşleşen çizgili ceketler ve beyaz etekler veya Yunan tarzı beyaz uzun elbiseler tercih edilmeye başlandı. Ortaya çıkan bu S-formuna kıvırcık saçlar ve kurdeleli büyük şapkalar eşlik ediyordu. Ayakkabılar sivri burunlu ve topukluydu; metal tokalarla, işlemelerle veya kurdele ile dekore ediliyordu.

18. Yüzyılın’ın Günümüz Modasındaki Yansımaları