Modanın Tarihsel Evrimi: Flapper ve Caz ile 1920’ler

Sürekli bir gelişme, değişme ve başa dönme döngüsünde olan modanın referans aldığı dönemlere yakından bakış. Yedinci durağımız, flapper diye tabir edilen kadınları ile cazın çağı 1920’ler.

Moda, halihazırda popüler giyim stillerini işaret eder. Her zaman gelişir, değişir ve başa döner. Modadaki her stil ve trend mutlak bir zamandan veya dönemden geri çağırılır. O yüzdendir ki bu evrimin tarihi hakkında fikir sahibi olmak bir hayli önemli ve kıymetlidir.

Bir insan hakkında fikir edinirken onun stilini de öğrenirsiniz. İnsanlık tarihini okurken de modanın tarihine göz atmak kaçınılmazdır.

Bu yazı serisinde modanın referans olarak kullandığı dönemlere yakından bakacağız. Keyifli okumalar…

1920’lerin kadın modasını tanımlayan, Caz Çağı kimliğinden başkası değildi. Yeni teknolojiler ile I. Dünya Savaşı ve 1918 Grip Salgını korkularının sonuna gelinmesi, flapper olarak tanımlanan bir coşkulu genç kimliğin yükselişini beraberinde getirdi.

Popüler kanının aksine o günün modasının kurallarını koyan -her ne kadar ikonik ve hatıralara kazınmış görünümler olsa da- kısa etekler ve yoğun makyajlar olmadı. Dönem modası bariz şekilde düz göğüslü ve bol kesim giyinen erkeksi figürdeki kadın silüetleri üzerinden tanımlandı.

Daha Güçlü Kadınlar

1920’lerin düşük belli kolsuz elbiseleri, kadınları Edward dönemi formalitelerinin son kalıntılarından da kurtardı. Dikiş makinelerinin da yaygınlaşmasıyla kadınlar evlerinde son derece stil sahibi kıyafetler dikebiliyordu. Yüksek moda artık elitlerin sınırlarında olmaktan çıkmıştı.

Kadınlar (1920’de Amerika’da, 1928’de İngiltere’de) oy hakkı kazanımıyla daha da güçlendiler. Otomobilin ve radyonun yaygınlaşması, eğitim fırsatlarının artması genç kadınları saçlarını daha kısa kesmeleri ve daha yüksek topuklular giymeleri için cesaretlendirdi.

Önceki dönemlere ait kısıtlayıcı elbiseler, korseler ve yere kadar uzanan önlüklerden uzaklaşıldı, daha bol ve hareket özgürlüğü sağlayan kıyafetler benimsendi. Kullanışlı, modern bir kadın gardırobunun geliştirilmesi, dönemin ana trendi haline geldi.

1920’lerin Yeni Kültürü

I. Dünya Savaşı boyunca genç kadınlar, geçmişte olduğundan daha fazla evlerinin dışında çalıştılar. Otomobil kullandılar ve gelenekleri arka plana attılar. Cinsiyetle tanımlı giyinme fikri, kadınlar bu dönemde fabrikalarda çalıştığında yavaş yavaş silinmeye başladı.

Savaşın ve yıkıcı 1918’in grip salgınının ardından doğan bir tür sinizm, F. Scott Fitzgerald’ın klasik romanı Great Gatsby’de tasvir ettiği, hızlı yaşamayı, dans etmeyi ve cazın ilgi çekici seslerini öven genç bir kültür yarattı. ‘Kayıp Jenerasyon’ tabiri tam da bu dönemde, geleneksel değerleri yok sayan ve inancını kaybetmiş gençler için kullanıldı.

Bu yeni ‘kayıp jenerasyon’ otoriteye ve geleneksel ahlaka karşı saygısını yitirmiş olarak addedildi. Genç kadınlar sigara içiyor ve Charleston dansı yapıyordu. Kısa etekler dans eden kadınları daha özgür kıldı; derin sırt dekolteleri kadın bedenini daha önce hiç olmadığı kadar ortaya çıkardı.

Flapper’lar kıyafetleri sıra dışı şekilde kullanarak onlara yeni stiller kazandırdı. Çoraplarını dizlerinin altına kadar yuvarlıyor ve kumaş ya da yumuşak ince deriden yapılma düz topuklu ayakkabıları ile ‘flap’ sesi çıkararak yürüyorlardı.

Cloche şapkalar, parlak renkli giysiler ve eşarpların öne çıktığı günlük kıyafetlerde, modern görünümü aktaran güçlü renkler ve geometrik şekillerin yer aldığı tasarımlar benimsendi.

Bir Uzun Bir Kısa: Etek Boyları ve Yeni Çoraplar

1920’lerin başında fistolu ve mendil etek uçlarının ortaya çıkmasıyla eşit olmayan etek uçları da görünürlük kazandı. 1925’le birlikte dramatik şekilde yükselen boylar, dönemin en tanımlayıcı özelliklerinden olsa da, kısa etekler çoğunlukla genç kadınlar tarafından tercih ediliyordu. Yaşı daha geçkin kadınlar ise uzun etekler giyiyordu.

1929’un asimetrik kesimleriyle etek boyları yeniden uzadı. Ancak modanın bu kısa kesimlerle flörtleşmesi modern kadın imajıyla paralel olarak ilerledi ve bu stil 21. yüzyılda da gardıroplardaki yerini almaya devam etti.

Etek boyları kısalınca bacaklar da bir anda ortaya çıktı. İpek ve rayon çoraplar uzun kuşaklarından birer klipsle jartiyerlere tutturuluyordu. Artık görünür olan bacaklar için farklı tonlarda çoraplar üretilmeye başlandı. Flapper’lar ise dans ederken rahat hareket etmek için çoraplarını dizlerinin altına kadar yuvarlıyordu.

Önceki dönemlerde uzun elbiseler örttüğü için ayakkabılar kadın modasının önemli bir parçası değildi. Artık kısalan etek boylarıyla herkes tarafından görülüyordu ve 1920’lerde önemli bir rol oynadı. Ev ayakkabılarından yürüyüş ayakkabılarına, dans ayakkabılarından spor ve yüzme ayakkabılarına kadar, her etkinlik için ayrı seçenek bulunuyordu.

1920’lerin Moda Tasarımcıları

1920’lerin moda dünyasına giriş yapan isimlerden biri, koyu ve natürel tonlardaki rahat kolsuz elbiseleri, bluzleri ve pardösüleri ile Gabrielle Chanel idi. Uzun, kemerli bluzler ve sade işlemelerle tanımlanabilecek kadın giyimleri 1926’da Gabrielle Chanel’in ellerinden çıkan küçük siyah elbiseyle bambaşka bir ifade kazandı.

Chanel’in flapper görünümüne bir diğer katkısı uzun zincir kolyeler ve çoklu dizilmiş sahte incilerle tanıttığı mücevher koleksiyonu oldu.

Bu yeni maskülen görünüm kadınların dökümlü, denizci stili pantolonları evde veya kumsalda giyebilmelerine olanak tanıdı. ‘Sahil pijamaları’ olarak tanımlanan pantolonlar, takım elbiselerin ilk halleri idi.

Doğal çizgiler üzerindeki geometrik şekilleriyle Art Deco, 1920’lerin moda trendleri üzerinde hatrı sayılır bir rol oynadı.

1922’de Tutankhamun’un mezarının keşfi ile gözler Mısır’a çevrildi ve antik Mısır’ı geri çağıran giyim stilleri ve işlemeler tasarımlara yansıdı.

Kaliteli dantel, işleme ve boncuklarla zenginleştirilmiş romantik görünümlerin ardındaki isim ise Jean Patou’dan başkası değildi. Göğsü düzleştiren, kalçayı daraltan ve beli göz ardı eden bu yeni feminen figürü, borumsu silüetlerde modaya kazandıran Jean Patou idi.

1922’de Jean Patou, isminin baş harflerini spor giyim tasarımlarının üzerine işleyen ilk tasarımcı oldu.

İtalyan moda tasarımcısı Elsa Schiaparelli ise, bu dönemin sonlarına doğru, sürrealist “trompe l’oeil” görünümlü kazak serisiyle ünlendi. Haute Couture’ü spor giyimle harmanladı, çarpıcı moda tasarımlarında optik illüzyonlar kullandı.

Saçlar ve Şapkalar

Modern hijyen konseptleri kadınları saçlarını daha sık yıkamalarına teşvik ediyordu. Geleneksel cinsiyet rollerinden sıyrılmak kadınları saçlarını daha kısa kesmeye ve Edward döneminin komplike saç stillerinden özgürleşmeye itti.

Küt (bob) kesim saç her ne kadar Amerika’da I. Dünya Savaşı’ndan hemen önce ortaya çıksa da asıl popülerliğini 1920’lerde kazandı. Bu yeni modelin daha sık saç kesimi gerektirmesi ve dalgalı saçların trend olması güzellik salonlarının patlamasını da beraberinde getirdi.

Kısa bob saç kesimi, 1920’lerin bağımsız ve modern kadınını simgeliyordu. Dutch boy, Eton Crop, Marcel wave, Castle Bob ve Shingle dahil olmak üzere, dönemin modasına katkıda bulunan birkaç farklı bob saç kesim modeli vardı.

Dar, kafayı saran çan biçimindeki şapkalar ve kafaya yatay şekilde takılan saç bantları tüylerle, kurdelelerle, boncuklarla veya yapak çiçeklerle dekore ediliyordu.

Spor Giyim

Spor giyim, erkekler için kabul edilebilir bir günlük giyim biçimiydi, ancak 1920’lerde kadınlar için de kabul edilebilir hale geldi ve ilk kez ana akım modanın bir parçası oldu.

Kadınlar aktif bir yaşam tarzı benimsedikçe kıyafetler de hareket etmeyi rahatlatmak adına dönüşüm geçirdi. Nadiren giyilen mayolar deniz kenarında daha çok vakit geçiren kadınlar için vazgeçilmez oldu.

Kadın mayoları artık daha kısa etekli olacak şekilde tasarlanmaya başladı. Çorap da bu kategoriden yavaş yavaş geri çekildi ve beden, geçmiş döneme göre daha fazla görünür kılındı.

Kadınlar sporda daha fazla özgürleşmeye başladı. Tenis en popüler spordu ve modaya ilham kaynağı oldu. Kısa kollu, pileli tenis elbiseleri yükselişe geçti.

Partinin Sonu

Caz Çağı bir hayli ilgi çekici olsa da, her güzel şey gibi onun da bir sonu vardı. On yıl süren parti, 29 Ekim 1929’daki borsa kriziyle sona erdi. Wall Street’in iflası, 1920’lerin yüksek ruhlarının çöküşüne neden olduysa da dönemin ihtişamının ve yaşama olan stil sahibi yaklaşımının izlerini günümüz moda sahnesinde görmek pekala mümkün.

1920’lerin Günümüz Modasındaki Yansımaları