JR: Hayatı, Eserleri ve Bilinmeyenleri

Paris’teki 2024 Yaz Olimpiyatları meşalesi koşusunun Bastille Günü ayağında meşale taşıyıcılar arasında yer alan sokak sanatçısı JR’ın ülkeden ülkeye, duvardan duvara uzanan etkileyici eserlerini ve hakkındaki bilinmeyenlerini keşfedin.

Büyük ölçekli siyah beyaz sokak sanatı projeleriyle insanların sesi olan JR, çağdaş sanat dünyasının öne çıkan isimlerindendir. JR, sanatıyla sadece duvarları değil, aynı zamanda kalpleri ve zihinleri de değiştirmektedir. Onun hikâyesi, sanatın dönüştürücü gücünün ve “artivism” yani sanat ve aktivizmin birleşiminin en güzel örneklerindendir. Yazımızda, Paris’teki 2024 Yaz Olimpiyatları meşalesi koşusunun Bastille Günü ayağında meşale taşıyıcılar arasında yer alan sokak sanatçısı JR’nin hayatına, seçili eserlerine, güncel durumuna ve az bilinen detaylarına odaklanarak, bu özgün sanatçının dünyasına bir bakış sunacağız.

JR Kimdir?

JR’nin Hayatı

JR, 1983 yılında Paris’te doğmuş Fransız bir artivisttir. Anonim kimliğiyle bilinen JR, kariyerine genç yaşta grafiti sanatçısı olarak başlamıştır. 17 yaşında, fotoğrafların fotokopilerini duvarlara yapıştırarak ‘yasa dışı sokak sergileri’ oluşturmaya başlayan JR, zamanla Avrupa’yı gezerek farklı ülkelerde çalışmalarını sürdürmüştür. 2004-2006 yılları arasında “Portraits of a Generation” adlı projeyi gerçekleştirerek Paris’in banliyölerindeki gençlerin portrelerini devasa formatlarda sergilemiştir. Bu yasa dışı proje, Paris Belediyesi’nin JR’nin fotoğraflarını binalara yerleştirmesiyle resmiyet kazanmıştır. 2007’de İsrail ve Filistin şehirlerinde “Face 2 Face” projesi kapsamında, her iki tarafın da portrelerini karşılıklı olarak duvarlara yapıştırarak barış mesajı vermiştir. 2008’de “Women Are Heroes” projesiyle çatışma bölgelerindeki kadınların onurunu vurgulamıştır. 2011 yılında TED Prize Ödülü’nü kazanan JR, bu ödülle Inside Out Project adlı küresel sanat inisiyatifini başlatmıştır. Bu proje, insanların kendi portrelerini kamusal alanlarda sergileyerek topluluklarıyla iletişim kurmalarına olanak tanımıştır. JR, çalışmalarını New York, Rio de Janeiro, Paris ve diğer birçok şehirde devam ettirmiş, Louvre Piramidi ve Ellis Adası gibi önemli mekanlarda enstalasyonlar yapmıştır. Sanatı, sokak sanatı ile aktivizmi birleştirerek toplumsal konulara dikkat çekmeyi amaçlar. Kariyerinin ilerleyen dönemlerinde JR, baleye olan ilgisini de keşfederek New York City Ballet ile iş birliği yapmış ve projelerini film ve belgesel gibi yeni medyumlara taşımıştır. 2015 yılında Robert De Niro’nun başrol oynadığı “ELLIS” adlı kısa filmi yönetmiştir. Sanatının merkezinde her zaman insanlar ve toplumsal değişim yer almıştır. 2018 yılında Time dergisinin en etkili 100 insan listesine girmiştir. JR, cesur ve yenilikçi projeleriyle hem sanat dünyasında hem de toplumda kalıcı izler bırakmaya devam ediyor.

JR’nin Sanat Anlayışı

Dünyanın dört bir yanında yer alan büyük ölçekli siyah beyaz fotoğraflar ve portreler, anonim olarak çalışan JR’nin imzası haline geldi. JR büyük ölçekli fotoğrafları kamusal alanlara yapıştırarak sanatı sokağa taşıyor. Böylelikle sanata erişim için müzelere veya sanat galerilerine gitmeye gerek kalmıyor. Sanatı müzeler ve galerilerden ayırıp toplumun tamamına ileterek toplumsal tabakalaşma ve eşitsizliğe karşı çıkıyor. Aynı zamanda sanatının içeriği de bu niyetini destekler nitelikte. Çalışmaları zaman zaman yerel yönetimlerin uygun bulmadığı unsurlar taşıyor, ancak JR bu projeleri akıllıca yöneterek yasa dışı olmayan yöntemlerle hayata geçiriyor. Projelerinin ortak amacı, insanların hikâyelerini dünyanın dört bir yanına taşımak. Sanatta sıkça kullanılan kolaj gibi teknikleri alışılmadık biçimlerde kullanarak, projeyi gerçekleştirdiği bölgenin halkıyla kolektif olarak çalışıyor. Kolaj çalışmaları esnasında yerel halk hem sanatın öznesi hem de sanatın yapımcısı olarak rol alıyor. Sokak sanatlarını fotoğraflayarak çalışmalarını belgeliyor ve ölümsüz kılıyor. Bazı eserlerinin yapım aşamasını film haline getirerek çalışmalarının tüm gerçekliğini izleyicilere aktarıyor.

JR’nin Dikkat Çeken Projeleri

JR, “Women Are Heroes, India”; 2009

JR, “Women Are Heroes” projesi kapsamında 2007-2009 yılları arasında Brezilya, Sierra Leone, Liberya, Kenya, Kamboçya ve Hindistan’a seyahat etti. Bu ziyaretlerin amacı kadın haklarını vurgulamaktı. Bu ülkelerde yaşayan ve çalışan kadınların portrelerini ve gözlerinin fotoğraflarını evlerin duvarlarına ve çatılarına yapıştırdı. O dönemde Hindistan’da yaklaşan seçimler nedeniyle duvarlara afiş yapıştırmak yasaktı. JR bu kısıtlamalarla başa çıkabilmek için Jaipur’da Holi Festivali’nin yapıldığı sokakların duvarlarına kadın gözü şeklinde şeffaf çıkartmalar yapıştırdı. Festival sırasında havaya atılan renkli toz boyalar çıkartmalara yapıştı ve duvarlarda rengarenk kadın gözleri belirdi.

JR, “Tehachapi, The Yard”, 2019

“The Yard” 2019 yılında California Correctional Institution, Tehachapi’de bulunan Kaliforniya eyalet hapishanesinin sınırları içinde gerçekleştirilen bir sanat projesidir. JR beton basketbol sahasını bir tuvale dönüştürüyor ve mekâna sanatı aracılığıyla anlam kazandırıyor. Cezaevlerinde duvarların olağan işlevi mahkumları hapsetmektir, ancak JR bu duvarları mahkumların hikayelerini dünyayla paylaşmak için kullanıyor. JR’nin projesi, mahkumların siyah beyaz fotoğraflarını çekmeyi, bu görüntüleri büyük kağıt şeritlere basmayı ve bunları hapishane avlusunun beton yüzeylerine yapıştırmayı içeriyor. Yapıştırma işlemini mahkumlar ve gardiyanlar ile birlikte gerçekleştiriyor. Sonuçta ortaya çıkan kuş bakışı fotoğraf, hapishane avlusunun beton zeminine yapıştırılmış toplam kırk sekiz portreden oluşan bir kolajdır.

JR, “Giants, Kikito”; 2017

JR, “Giants” projesi kapsamında 2017 yılında ABD-Meksika sınırına dev ölçekli bir çocuk fotoğrafı yerleştirdi. ABD’nin Meksika sınırına duvar inşa etmeyi planladığı haberlerine yanıt olarak Meksika’nın Tecate şehrini ziyaret etti. Orada tanıştığı Kikito’nun devasa fotoğrafını adeta sınırın üstünden ABD’ye bakar gibi yerleştirerek optik illüzyon sağladı. Bu enstalasyon, ABD’yi duvar inşaatını yeniden değerlendirmeye teşvik ediyor.

JR ve Olimpiyatlar

JR yaklaşan Paris 2024 Olimpiyatları öncesi tekrar gündeme geldi. 14 Temmuz Bastille Günü kutlamalarında Paris’e ulaşan Olimpiyat Meşalesi, şehrin en önemli kültürel noktalarından geçti. Meşaleyi Louvre Müzesi’nde taşıyan isim ise JR’di. Ancak bu önemli an, JR’nin Olimpiyatlar ile ilk etkileşimi değildi. Olimpiyatların misafir sanatçı programının bir parçası olarak JR, Rio de Janeiro 2016 Olimpiyatları esnasında şehir genelinde etkileyici enstalasyonlar yarattı. Bu çalışmalarında, Olimpiyatlara katılma hakkı kazanamamış, ancak kendi alanlarında başarılı atletleri öne çıkardı.

JR Hakkında Az Bilinen Gerçekler

• Grafiti yaparak sanata başlamış ve ilk fotoğrafını Paris’te metro istasyonunda bulduğu bir kamera ile çekmiştir.

• Sanat eğitimini bir okulda almadı. Kendisini büyük ölçüde sokak sanatçıları ve kendi deneyimleri aracılığıyla geliştirdi.

• İlk kez 2007 yılında, Paris’teki büyük bir sanat enstalasyonu sırasında gözaltına alındı.

• Evlerin çatısında gerçekleştirdiği projelerde kağıt yerine suya dayanıklı vinil materyalini tercih etmiştir.

• 2017’de “Visages Villages” adlı belgeseli ile Oscar’a aday oldu ve bu filmde ünlü Fransız sanatçı Agnès Varda ile birlikte çalıştı.

• Tehachapi’deki “The Yard” projesine katılan her bireyin kişisel hikayelerine JR:murals platformundan ulaşılabilir.

{38236}