Dünden Bugüne Venedik Bienali Türkiye Pavyonu

Türkiye’nin sanatsal bakışını uluslararası alanda gözler önüne seren Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’nun tarihini ve bugününü keşfedin.

Venedik Bienali Türkiye Pavyonu, Türkiye’nin sanat ve mimarlık dünyasını uluslararası alanda temsil ettiği heyecan verici bir platform. 2003’den bu yana süregelen bu yolculuk, her yıl farklı sanatçı ve küratörlerin özgün bakış açılarını sergileyerek Türk kültürünü ve yaratıcılığını dünyaya tanıtıyor. İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın liderliğindeki bu organizasyon, Türkiye’nin sanatsal ve mimari mirasını gururla sunuyor ve uluslararası bir sahnede kendine sağlam bir yer ediniyor. Peki Türkiye ilk kez ne zaman Venedik Bienali’ne katıldı? Bugüne kadar hangi Türk sanatçılar ve eserleri Venedik Bienali’nde yer aldı? Gelin birlikte inceleyelim.

Venedik Bienali Türkiye Pavyonu Nedir?

Venedik Bienali Türkiye Pavyonu, her yıl dönüşümlü olarak sanat sergileri düzenleyen ve ulusal temsil modelini benimseyen Venedik Bienali’nin Türkiye’yi temsil eden ve ülkemizde düzenlenen sergi etkinliğidir. Türkiye Pavyonu’na İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) 2007 yılından bu yana ev sahipliği yapıyor. Sanat bienali için Türkiye Pavyonu’na davet edilecek sanatçı ve sanatçıları belirleyecek küratör, iki yılda bir değişen Venedik Bienali Türkiye Pavyonu Danışma Kurulu tarafından öneriliyor.

Venedik Bienali Türkiye Pavyonu Nerede ve Ne Zaman Yapılıyor?

Venedik Bienali Türkiye Pavyonu, Venedik’te bulunan Arsenale alanında veya Giardini’de gerçekleştiriliyor. Venedik Bienali’nin bir parçası olarak, Türkiye Pavyonu genellikle nisan ayının sonlarında başlayıp kasım ayına kadar devam eden süre zarfında sergileniyor. Bu sergi, çağdaş Türk sanatının uluslararası platformlarda tanıtılmasına ve Türk sanatçılarının eserlerinin dünya çapında görünürlüğünü artırmaya yönelik önemli bir fırsat sunuyor.

Venedik Bienali’ne Türkiye İlk Kez Ne Zaman Katıldı?

Türkiye, Venedik Bienali Uluslararası Sanat Sergisi’ne ilk kez 1991 yılında Beral Madra’nın kişisel çabaları ve TC Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteğiyle katıldı. Beral Madra, 1991-2001 yılları arasında bienalde yer alan Türkiye sergilerinin küratörlüğü ve direktörlüğünü ise bizzat üstlendi. İlk Türkiye Pavyonu ise 2003 yılında düzenlendi ve bu pavyonun küratörlüğünü ve komiserliğini de Beral Madra üstlendi. Madra, Türkiye’nin 2007 yılına kadar Bienal’e katılmasını organize etti ve bu süreçte Türk sanatını uluslararası alanda temsil etti.

Geçmişten Bugüne Türkiye Pavyonu’nda Yer Alan Önemli Sanatçılar ve Eserleri

2003 yılında Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın desteğiyle kiralanan geçici bir sergi alanı ile Türkiye Pavyonu hayata geçirildi. Küratörlüğünü ve siparişini yine Beral Madra’nın üstlendiği ilk Türkiye Pavyonu, Gül Ilgaz, Ergin Çavuşoğlu, Neriman Polat, Nazif Topçuoğlu ve Nuri Bilge Ceylan’ın katılımıyla “In Limbo” isimli bir sergi düzenledi.

2005 yılında, 51. Uluslararası Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’nun küratörlüğünü tekrar Beral Madra üstlenirken, koordinatörlüğünü ise Murat Pilevneli yaptı. Bienal kapsamında Tilda Swinton’ın rol aldığı Hüseyin Çağlayan’ın “Absent Presence” adlı video çalışması Palazzo Levi’de sergilendi.

Türkiye Pavyonu, 2007 yılından itibaren İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından düzenlenmeye başladı. 2007 yılında 52. Uluslararası Venedik Bienali için Türkiye Pavyonu’nun küratörlüğünü yapan Vasıf Kortun’un Hüseyin Bahri Alptekin‘i pavyon için bir proje gerçekleştirmeye davet etmesi üzerine Alptekin, “Don’t Complain” adlı yarı kemerli formda bir dizi spesifik tek hücreli mekândan oluşan bir yerleştirme tasarladı.

2009 yılında, 53. Venedik Bienali Türkiye Pavyonu için danışma kurulu, küratörlüğünü Başak Şenova‘nın yaptığı “Lapses/*” isimli projeyi seçti. “Lapses/*” Ahmet Öğüt‘ün “Exploded City” ve Banu Cennetoğlu‘nun “KATALOG 2009” isimli eserlerinden oluşmaktaydı.

2011 yılında ise Ayşe Erkmen, “Plan B” adlı çalışmasıyla Türkiye’yi temsil etti. Bu seneki pavyonun küratörlüğünü Fulya Erdemci, Danae Mossman’ın küratöryel işbirlikçiliği ile beraber yaptı. 2013 yılına gelindiğinde Türkiye Pavyonu’nun küratörlüğünü Emre Baykal üstlendi ve Ali Kazma “Resistance” adlı eseriyle bienale katıldı.

2014 yılında 14. Uluslararası Venedik Bienali Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu, küratör Murat Tabanlıoğlu, proje koordinatörü Pelin Derviş ve katılımcılar Ali Taptık, Alper Derinboğaz, Candaş Şişman, Metehan Özcan ve Serkan Taycan’la beraber hazırladığı “Places of Memory” projesini sundu. Bu sene Türkiye için dönüm noktası niteliğindeydi çünkü Türkiye Pavyonu’nun, İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın girişimi ve 21 destekçinin katkılarıyla 2014 yılında Venedik Bienali’nde uzun soluklu bir mekâna kavuştu. Öyle ki, Eski Venedik Tersanesi Arsenale’deki Sale d’armi binası olan bu mekân 2034 yılına kadar Türkiye Pavyonu’na ev sahipliği yapacak.

2015 yılında, küratörlüğünü Defne Ayas’ın yaptığı, günümüzün önemli kavramsal sanatçılarından Sarkis’in projesi “Respiro” Türkiye Pavyonu’nda sunuldu. 2016 yılında 15. Uluslararası Mimarlık Sergisi’ndeki Türkiye Pavyonu’nda ise “Darzanà” projesi yer aldı. 2017 yılında, sanatçı Cevdet Erek‘in “ÇIN” adlı projesi sunuldu. Türkiye Pavyonu, 16. Uluslararası Mimarlık Sergisi’nde Kerem Piker küratörlüğünde Vardiya / The Shift‘i sundu. The Shift, İKSV’nin düzenlediği açık çağrıya yanıt olarak gelen proje başvuruları arasından seçildi. 2019 yılında gerçekleştirilen 58. Uluslararası Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’nda ise küratörlüğünü Zeynep Öz’ün yaptığı, etkili sanatçı İnci Eviner‘in yeni bir yerleştirmesi sunuldu.

2024 Venedik Bienali Türkiye Pavyonu ile İlgili Tüm Detaylar

2024 Venedik Bienali’nde Türkiye Pavyonu, Türk sanatının güçlü kadın figürlerinden Gülsün Karamustafa‘nın özel bir eserine ev sahipliği yapacak. İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın organizasyonuyla gerçekleşecek bu etkinlik 20 Nisan – 24 Kasım 2024 tarihlerinde dünyanın en prestijli sanat etkinliği olan 60. Uluslararası Sanat Sergisi’nde yer alacak. Serginin küratörü ise sanatçının uzun yıllardır iş birliği içinde olduğu Esra Sarıgedik Öktem olacak.

Gülsün Karamustafa 50 yıldan uzun süredir sanat pratiğiyle göç, kimlik, kültürel farklılık gibi toplumsal meseleleri ele alıyor. Bienale özel olarak üreteceği eseri “Oyuk ve Kırık Dökük: Bir Dünya Hali” adıyla sergilenecek olan Karamustafa, dünyanın karşı karşıya kaldığı zorlukları, acıları ve değer yitimlerini günlük nesneler aracılığıyla mekâna taşıyarak sanatseverlerle buluşturacak. Serginin odak noktası ise insan ilişkilerinin zayıflığı, kaybolan değerler ve yaşanan olayların ardında kalan boşluklarla şekillenen bir dünya algısı olacak.

Türkiye Pavyonu bu yılki temasında dünya genelindeki göçler, savaşlar ve çevresel sorunlar gibi evrensel meselelere dikkat çekecek. Gülsün Karamustafa’nın eserleri Türkiye’nin sanat mirasını uluslararası alanda başarıyla temsil ederken bienal ziyaretçilerine derin düşünceler ve ilham verici deneyimler sunacak.