Okyanuslar 101: İklim Mücadelesi mi Yaşamın Kaynağı mı?
Yazı Boyutu:
Okyanuslar ekosistemdeki yeri ve keşfedilmemiş gizemleriyle daha çok araştırılmayı hak ediyor.
Kristof Kolomb 1492’de İspanya’dan Nina, Pinta ve Santa Maria isimli üç gemi ve mürettebatı ile denize açıldığında büyük olasılıkla onu bekleyen sonsuz okyanustan bihaberdi. Çünkü amacı Uzak Doğu’ya daha kolay ulaşmak için deniz yolları bulmaktı. Atlantik Okyanusu’nu aşıp Bahamalar’a adım attığında uzun bir deniz yolculuğunun ardından Hindistan’a ulaştığını sandı ve bu topraklara ‘Indians’ adını verdi. Birkaç saatin ardından hindi gördüğünde ise habitatın farklı olduğuna emin oldu ve Hint Adaları’nı es geçip Osmanlı’nın Arap Yarımadası’ndaki topraklarına ulaştığını sandı. Ama aslında Kristof Kolomb adını tarihe Amerika’yı keşfeden kaşif olarak yazdırmıştı.
Okyanusların keşfinin de bu yolculukla olduğunu söylemek mümkün.
İnsanoğlu her zaman bilinmeyeni merak etti ve öyle de gelişti. Neredeyse 16’ncı yüzyıla kadar yaşadığı toprakları çevreleyen suların iç denizler gibi olduğunu düşündü. Dünyanın düz olduğunu ve bu suların boşluğa gittiğini düşünenlerin sayısı da hiç de az değildi. Elbette ki sonsuz görünümü keşfetmeye çalışanlar oldu ama okyanusların adının konulması tam da bu tarihlere denk geliyor.
Amerika’nın ve onu izleyen diğer uzak toprakların keşfi ile başlayan yolculuklar okyanusların insanların hayatında daimi bir yeri olmasını, bu sonsuz suları anlamlandırmasını sağladı. Her geçen gün artan gelişmeler ve araştırmalarla da okyanusların insan yaşamı için ne kadar önemli olduğu anlaşıldı.
Bugün okyanuslar denildiğinde akıllara ilk gelen uzun deniz yolculukları değil… Akıllara mikroskobiğinden devasasına muhteşem bir ekosistemi oluşturan sayısız canlıları, dünyanın oksijen kaynağı olması ve iklim krizini tersini çevirmek için büyük bir kozu olduğu geliyor.
Hayatın dünya üzerinde devam edebilmesi için vazgeçilmez olan okyanusları keşfetmenin sonu yok. Ama araştırmalara bakılırsa okyanuslar bize her gün yeni bir bilgi verebilecek cevhere sahip.
Okyanuslar Neden Önemli?
Okyanuslar için yaşamın kaynağı demek abartı olmaz. İklimi düzenler, oksijen üretir. Oksijenin yüzde 70’i denizlerde üretiliyor, ekosistemdeki milyonlarca canlı için yaşam alanı yaratır, su döngüsünü sağlar, karbondioksit ve sera gazı gibi önemli gazları emerek atmosferdeki havayı temizler.
Milyonlarca insana iş sağlamasının yanında dünyanın hepsine, gıda, temiz hava ve su döngüsü sağlayan okyanusların zarar görmesi ve özelliklerini kaybetmesi dünya üzerindeki yaşamın dönülemez bir zarara girmesi demek. Eğer okyanusların bir anlığına kaybolduğunu düşünürsek bu durumunun beraberinde ekolojik sistemin yok olması, dünyanın kurak iklime dönmesi, oksijenin bitecek seviyesi, temiz su kaynaklarının bitmesi anlamına geldiğini de bilmeliyiz.
{48042}
Okyanuslara Zarar Veren Faktörler
Küresel ısınma her konuda olduğu gibi okyanuslarda da karşımıza çıkıyor. Günden güne ısınan okyanuslar bu hızla ısınmaya devam ederse yüzeydeki yaşamın (okyanus canlılarının çok büyük kısmı yüzeyde yaşıyor) tehlikeye girmesi kaçınılmaz.
Kirlenme ise okyanusların bir diğer majör problemlerinden. Yılda 8 milyon plastik atığın okyanus sularına karıştığı tahmin ediliyor. Açık sularda yolculuk yapan denizcilerin kayda aldığı plastik kıtaları gün geçtikçe artmaya da devam ediyor. Pasifik Okyanusu’nun cevheri Hawaii’nin plastiklerle dolu plajları da bu sorunun kanıtlarından biri… Söz konusu kirlenme olunca kullanılan suların yüzde 80’inin arıtılmadan okyanus sularına karıştığının da altını çizmek gerek.
Bilinçsiz ve aşırı avlanmalar ise okyanusları bekleyen bir diğer tehlike…
Okyanuslar ve Küresel Isınma: Okyanuslar Neden Isınıyor?
İçeriğin bu kısmı maalesef biraz felaket senaryosu tadında. Çünkü bilimsel veriler gösteriyor ki dünyanın ortalama sıcaklığı gibi dünyanın yüzde 70’ini kaplayan sular da ısınıyor. Climate Reanalyzer’ın verilerine göre okyanus suları ısınmaya devam ediyor. Bu ısınmanın nedenini en kısa haliyle söylemek gerekirse de küresel ısınma diyebiliriz.
1700’lerin sonunda başlayan sanayi devrimi, artan şehirleşme, kaynakların bilinçsiz kullanılması, plastik gibi doğaya zarar veren maddelerin gereksiz kullanılması, çöplerin yönetilememesi, sera gazları ve daha birçok etmen okyanuslardaki ısınmanın nedeni. Okyanusların karalara kıyasla ısıyı çok daha fazla tutması da suların ısısında artışın nedenlerinden.
Okyanuslardaki yaşamın tehlikeye girmesi, fırtınalar, buzulların erime hızı ve buna bağlı olarak su seviyesinin yükselmesi okyanus sularının ısınmasının sonuçlarından sadece birkaçı.
{45501}
Rakamlarla Okyanuslar
- Beş okyanus var: Pasifik, Atlantik, Hint, Arktik ve Güney Okyanusu.
- En büyük okyanus olan Pasifik Okyanusu’nun (Büyük Okyanus) kapladığı alan 165.200.000 km², hacmi 708.000.000 km³ en derin noktası ise (Mariana Çukuru) 10.911 m.
- Dünya üzerindeki suların yüzde 97’si okyanuslarda.
- Dünya üzerindeki havanın yüzde 70’i okyanuslar sayesinde ekvatordan kutuplara doğru taşınıyor.
- Ticari taşımaların önemli bir kısmı okyanuslar üzerinden yapılıyor. Dünya üzerindeki ticaretin yüzde 80’inden fazlası denizyolu ile yapılıyor.
- Dünyanın yüzde 71’i okyanuslar ve denizlerle kaplı.
- Okyanuslarda 240 bine yakın farklı canlı çeşidinin yaşadığı tahmin ediliyor.
- Okyanusların en büyük canlısı mavi balinalardır ve ağırlıkları 200 tona kadar çıkabilir.
- 3 milyar insanın doğru ve dolaylı yoldan okyanuslar sayesinde geçimini sağladığı tahmin ediliyor.
Okyanusları Korumak İçin Çalışan Kurumlar
Okyanusları Koruma Derneği: Ocean Conservancy
Amerikan sivil toplum kuruluşu olan Ocean Conservancy, okyanusların korunmasıyla ilgili ve okyanuslar konusunda insanları bilinçlendiren çalışmaları ile biliniyor. Sahil temizliği için gönüllü insanlarla işbirliği yapan bu kuruluş, okyanuslardaki kirlilik ile mücadelesini sürdürüyor. Aynı zamanda okyanuslardaki bilinçsiz avcılık yüzünden tehdit altında olan deniz hayvanlarının korunması ve balıkçılığın sürdürebilirliği hakkında çalışmalar yapıyor.
Greenpeace
Denizlerin ve okyanusların korunması hakkında en önemli çalışmalar yapan kuruluşlardan biri de Greenpeace sivil toplum kuruluşu diyebiliriz. Uluslararası çevre koruma kuruluşu olan Greenpeace, okyanuslar için verdiği mücadelelerle de dünyada büyük ilgi görüyor. Okyanuslardaki endüstriyel atıklar, plastik kirliliği, petrol akıntıları gibi sıkıntıları en aza indirmeyi hedefleyen bu örgüt, gelecek nesillere temiz ve sürdürülebilir okyanuslar bırakmak için çalışmalarını sürdürüyor.
Marine Conservation Society
İngiltere merkezli olan Marine Conservation Society, deniz habitatının korunmasını ve sürdürülebilir avcılığın yapılmasını hedefliyor! Hükümetlerle ortak yürüttüğü nesli tüketmekte olan deniz hayvanları ve bilinçsiz avcılık ile ilgili çalışmalarıyla önemli sonuçlar elde eden bu örgüt, halkı okyanus hakkında bilinçlendirme amacıyla düzenlediği eğitimlerle de topluma büyük katkılar sağlıyor.
