Paris 2024 Olimpiyatları ve Sürdürülebilirlik Hedefleri

Dünya 2024 Olimpiyat Oyunları’nı heyecanla beklerken Paris sadece atletik mükemmelliği kutlamakla kalmayacak aynı zamanda Fransa’nın çevresel ilerlemeye olan bağlılığının da test edileceği bir etkinliğe ev sahipliği yapacak.

Olimpiyat Oyunları, ev sahibi ülkelere kültürel kimliklerini, başarılarını ve küresel birlikteliklerini sergileyebilecekleri bir platform sunarken çevresel bozulma, aşırı atık ve organizasyon sona erdiğinde çok az kullanılan gösterişli ‘beyaz fil’ mekanlarının yaratılması gibi konularda daima eleştirildi. Ve bu ülkeler için büyük spor etkinliklerine ev sahipliği yapmanın maliyeti, faydalarını gölgede bırakmaya başladı.

Oxford Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmaya göre 1976’dan bu yana düzenlenen her Yaz Olimpiyatları için ortalama %252’lik bir bütçe aşımı tahmini yapıldı. Öyle ki bazı ev sahibi şehirler büyük borç altına dahi girdi. Buna örnek olarak Montreal’in 1976’daki 1,5 milyar dolarlık borç yüklemesi gösterilebilir.

Rio 2016 Oyunları’ndan önce altyapı projeleri ve oyunlar için şehrin yeniden yapılandırılması için tahminen 77.000 kişi yerinden edildi ve oyunların ardından Rio’daki suç oranlarında önemli bir artış gözlendi; sokak soygunları bir önceki yıla göre %48, cinayetler ise %18 oranında arttı.

Tüm ev sahibi şehirler Olimpiyatlar’ın ihtişamını ve ölçeğini dengeleme zorluğu ile boğuştu. Özellikle Londra 2012 ve Soçi 2020 gibi etkinlikler çevresel konuların denkleme dahil edilmesi konusunda önemli adımlar atmış olsa da sonrasında uzun vadeli sürdürülebilirlik planlamasındaki ve uygulamasındaki eksiklikler ortaya çıktı.

Sahne Paris’in

Paris, 2024 Olimpiyat Oyunları için sürdürülebilir büyük ölçekli spor etkinlikleri konseptinde devrim yaratmaya hazırlanıyor: Hedef, Oyunlar’ın karbon ayak izini önceki edisyonlara kıyasla yarıya indirmek. Organizatörler düşük karbonlu yapılar, yenilenebilir enerji, sürdürülebilir yemek hizmeti ve sorumlu tedarik stratejileri gibi girişimlerle her türlü emisyon kaynağını hedef alıyor. ‘En sürdürülebilir’ organizasyon olmak için üst limit, önceki Yaz Oyunları’nın ortalama karbon ayak izinin yarısı olan 1,5 milyon ton karbondioksit oranı yani 200.000 nüfuslu bir Fransa kentinin senelik karbon ayak izi.

2024’ün Organizasyon Komitesi, Tokyo 2020, Rio 2016 ve Londra 2012’nin de aralarında bulunduğu önceki yaz olimpiyatlarının ortalama 3,5 milyon ton karbondioksit saldığını söylüyor. Tokyo’daki oyunlardan kaynaklanan emisyon hedeflerinin aşılması, COVID-19 kısıtlamaları nedeniyle bu etkinlikte seyirci bulunmadığı için özellikle dikkat çekiyor.

26 Temmuz-11 Ağustos tarihleri arasında gerçekleştirilecek Paris 2024 Olimpiyatları için dünyaya gönderilecek mesaj net: Sürdürülebilirlik sadece bir ulusun hedefi değil, küresel birlik ve ilerleme için ortak bir sorumluluktur.

Paris 2024 anlatısının merkezinde, küresel etkinlikler bağlamında giderek daha hayati hale gelen bir tema olan sürdürülebilirlik ve çevresel sorumluluğa yönelik güçlü bir taahhüt yer alıyor. Bu taahhüt, spor etkinliklerinde iklim ve çevre konularının ele alınmasının önemini vurgulayan Uluslararası Olimpiyat Kongresi’nin 2020 Olimpiyat Gündemi ile de uyum sergiliyor.

Paris Olimpiyatları çevresel etkiyi en aza indirmeyi ve büyük ölçekli etkinliklerin doğayla uyumlu bir şekilde nasıl bir arada var olabileceğini savunmayı vadediyor ve topyekun proje karbon ayak izini azaltmak, kaynak kullanımını optimize etmek ve hem katılımcılar hem de seyirciler arasında sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmek için kayda değer önlemler içeriyor.

Peki Paris bunu nasıl başaracak?

Bundan tam bir asır önce Paris Yaz Olimpiyatları’na ev sahipliği yaptığında, aralarında Ekvator, İrlanda, Litvanya, Filipinler ve Uruguay’ın da bulunduğu 44 ülke katılmış, kadınlar flöre eskrim gibi spor dallarında ilk kez yer almış ve Oyunlar ilk kez bir Kapanış Töreni ile sona ermişti.

2024’e ileri sardığımızda Fransa’nın başkenti bu kez, aralarında Mülteci Olimpiyat Takımı’nın da bulunduğu 200’den fazla ülkeden 15.000 sporcuya, 45.000 gönüllüye 800 Olimpik spor etkinliğinde ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor. Organizatörler, bu kapasiteye oranla hedeflerinin ne kadar büyük olduğunun farkındalar. Hatta bu hedefleri insanlığın ‘en büyük meydan okuması’ olarak tanımlıyorlar.

Paris 2024 Olimpiyatları için dünyaya gönderilecek mesaj net: Sürdürülebilirlik sadece bir ulusun hedefi değil, küresel birlik ve ilerleme için ortak bir sorumluluktur.

Karbon-nötr garantisi

Paris 2024, tarihin en çevre dostu oyunları olmasını umduğu oyunlar için pek çok iddialı plana sahip; ancak belki de en iddialısı, karbon-nötr bir organizasyon garanti etme sözü. Oyunlar bunu, karbon yayan faaliyetleri proaktif bir şekilde öngörerek ve bunlardan kaçınarak ve üreteceklerinden daha fazla emisyonu dengelemeye yardımcı olacak ek projeleri destekleyerek başarmayı amaçlıyor. Bu amaç, Kaçın, Azalt, Dengele (Avoid, Mitigate, Offset; AMO) yaklaşımının Önleme (Anticipation) ve Katalizleme (Catalyzation) gibi iki yeni adımla genişletilmesinde somutlaşıyor.

Bu yeni yaklaşımda emisyonlardan kaçınmakla başlamak yerine emisyon seviyelerinin ve bunların nereden geldiğinin tahmin edilmesiyle başlanıyor; böylece kararlar bu sonuçlara göre yönlendirilebiliyor. Bu adımlar konvansiyonu daha yakından takip ediyor. Emisyonların etkisi, emisyonların belirlenmesinden elde edilen sonuçlar kullanılarak ve daha sonra bu alanlarda daha düşük karbonlu çözümler uygulanarak azaltılacak.

Karbon dengeleme stratejileri, genel olarak olumlu bir çevresel etki yaratmaya çalışmak için hem doğrudan hem de dolaylı emisyon kaynaklarını içeren geniş bir kapsama odaklanıyor. Bu, kaçınılmaz olarak karbon emisyonlarının ek projeler yoluyla dengelenebilmesini sağlıyor. Bu projelerden biri, Oyunların süregeldiği zaman boyunca yayacağından daha fazla karbondioksiti emecek ağaç dikilmesi. Sporcu köyünün çevresine farklı türlerin de ilgisini çekecek yaklaşık 9.000 ağaç dikildi ve çatılara böcek ve kuşları barındıracak bölmeler ve açıklıklar inşa edildi.

Bununla birlikte Paris 2024, denkleştirme ile yetinmeyip ‘sporu çevresel dönüşüm için ilerlemenin güçlü bir itici gücü olarak kullanmak’ suretiyle eylemlerini katalize ediyor.

Mevcut yapılara ikinci yaşam

Paris 2024’ün karbon ayak izini sınırlandırmak için temel stratejilerinden biri, Fransa’nın mevcut mimarisini yüceltmek. Diğer bir deyişle, yeni inşaat ihtiyacı doğurmadan çevresel etkiyi en aza indirmek.

Paris 2024, şimdiden bu kategoride yeni bir mihenk taşına ulaştı: Oyunlar için kullanılacak mekanların %95’inde mevcut ya da geçici yapılar kullanılacak ki bu, daha önceki Olimpiyat Oyunları arasında en yüksek oran. Buna, 1924’te gerçekleştirilen 8. Olimpiyatlar’ın ana mekanı olarak hizmet veren ve Paris 2024’te çim hokeyi müsabakalarına ev sahipliği yapacak olan Yves-du-Manoir Stadyumu gibi modernize edilmiş tarihi mekanlar ve Château de Versailles’daki Etoile Royale medyanında Olimpik ve Paralimpik binicilik, atlama ve at terbiyesi müsabakalarına ev sahipliği yapacak olan açık arena gibi geçici tesisler de dahil.

Organizasyon için inşa edilen tek kalıcı spor tesisi olan yeni Su Sporları Merkezi’nin tasarımı da katı çevre standartlarını karşılıyor. Her ikisi de üretim sürecinde karbondioksit açığa çıkaran beton veya çelik yerine ahşap kullanılarak inşa edilen tesis, çatıdaki güneş enerjisi dizisinin de yardımıyla daha az ısıtma ve soğutma gerektiriyor.

Hentbol, voleybol ve ragbi gibi etkinliklerin zemin kaplamaları için bu alanda uzmanlaşmış Fransız bir şirket olan Gerlof tercih edildi. Gerlof tarafından tedarik edilen 33.466 metrekarelik spor zemin kaplaması ortalama %35 geri dönüştürülmüş malzeme içerecek ve %100 geri dönüştürülebilir olacak. Şirket aynı zamanda kullanılan tüm zemin kaplamaları için oyunlar sonrasında spor veya eğitim kurumlarında yeniden kullanım alanı bulmayı taahhüt etti.

Olimpiyat ve Paralimpik Köyü ise Oyunlar için altyapının emisyonlarını azaltmak adına sürdürülebilir inşaat yöntemleri kullanılarak nasıl inşa edilebileceğini gösteriyor. Seine-Saint-Dennis, Ile Saint-Denis ve Saint-Ouen mahallelerine uzanan 126 dönümlük alan, Olimpiyat Oyunları sırasında 14.500 sporcu ve personeli ile daha sonraki Paralimpik Oyunları sırasında 9.000 sporcuyu ve personeli ağırlayacak. Köyün karbon ayak izi, ahşap ve geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanılması sayesinde, modern bir inşaat projesine göre %30 daha az.

Sporcuların alanlarında geri dönüştürülmüş badminton topundan yapılmış sehpalar, paraşüt kanvasından yapılmış puflar ve geri dönüştürülmüş şişe kapaklarından yapılmış sandalyeler yer alacak. Sporcuların yatakları için resmi destekçi Airwave, taban çerçevelerini Fransa’da %100 geri dönüştürülmüş kartondan üretecek ve etkinlikte sonra Fransa’da geri dönüştürecek.

Köy, sadece karbon emisyonlarının azaltmaya değil iklime dayanıklı bir altyapı oluşturmaya odaklanan fikrin Fransa’nın ‘gelecek için nasıl inşa etmek istediğini’ örneklemesinin bir temsili olarak görülüyor.

Gerlof tarafından tedarik edilen 33.466 metrekarelik spor zemin kaplaması ortalama %35 geri dönüştürülmüş malzeme içerecek ve %100 geri dönüştürülebilir olacak.

Çevresel dayanıklılık hedefi

Paris 2024, yerel flora ve faunaya zarar vermekten kaçınmakla kalmayıp bu ekosistemleri aktif bir şekilde geliştiren ve koruyan bir Olimpiyat etkinliğine ev sahipliği yapmayı amaçlıyor. Geçmiş Olimpiyat şehirlerinin çevreye verdiği zarardan dersler çıkan Paris, Oyunlar öncesinde ekolojik direncini artırmaya kararlı. Bu kapsamda doğal yaşam alanlarının korunması, su ve hava kirliliğiyle mücadele edilmesi ve güçlü bir yenilenme potansiyeline sahip çevresel açıdan zarar görmüş ekosistemlerin yenilenmesine yönelik tedbirlerin uygulanması planlanıyor.

Paris 2024’ün proaktif tutumu, Olimpiyat mekanlarında biyolojik çeşitliliğin korunması, yenilenmesi ve değerinin tanınması için daha fazla proje başlatmak üzere birikmiş bilgiye dayalı eyleme geçilebilir adımlar oluşturmayı amaçlıyor. Planlardan biri, farklı Olimpiyat sahalarında yaşayan çeşitli, yerel hayvan ve bitki yaşamının ortaya çıkarılmasını ve tanınmasını içeriyor.

Şehrin dayanıklılığa adanmışlığı iki temel kapsam etrafında yapılandırıldı: iklim bozulması, kirlilik ve gürültü gibi risklerin ele alınması ve sporcuların, seyircilerin, organizatörlerin sağlığı ile hem kalıcı hem de geçici tesislerin işlevselliği ile ilgili hedeflere ulaşılması. Çevresel Mükemmeliyet departmanı, dayanıklılığa yönelik kapsamlı bir yaklaşım sağlayarak anlayış geliştirmede ve teslimattan sorumlu diğer departmanları desteklemede önemli bir rol oynuyor.

Paris 2024’ün dayanıklılık hedefi, iç ve dış paydaşlarla işbirliği içinde sürdürülen ilk çalışmalarla birlikte çeşitli çevre projelerine entegre edildi. Örneğin dayanıklılık, geçici altyapılar için ‘Sürdürülebilir Tasarım Kılavuzu’nda özetlenen genel eko-tasarım ilkelerinin bir parçasını oluşturarak mekanlar üzerindeki çevresel etkilerin analizinde kilit bir unsur. Paris 2024’ün çevreye duyarlı ve dayanıklı Olimpiyat Oyunları’na ev sahipliği yapma taahhüdünü sağlamlaştıracak resmi stratejisi bu noktada büyük önem taşıyor.

Daha az kaynak kullanımı

Bu ilke, yaklaşık 40 yarışma ve yarışma dışı mekanın iç tasarımına da yansıtıldı. Paris 2024, mümkün olan her durumda ihtiyaçları değerlendirerek ve bir havuzda toplayarak ihtiyaç duyulan mobilya ve tabela miktarını 800.000’den 600.000’e indirdi.

Etkinlik organizatörleri, ihtiyaçları azaltmanın yanı sıra satın almak yerine kiralamayı tercih etti. Organizasyonda kullanılacak 2 milyon spor ekipmanının dörtte üçü spor federasyonları tarafından kiralanacak veya kullanıma sunulacak; televizyon, bilgisayar ve yazıcılar da dahil olmak üzere elektronik ekipmanların %75’i bu şekilde sağlanacak. Resmi ortak GL Events’in yanı sıra geçici altyapı ve donanım için resmi destekçiler olan Arena, ES Global ve Loxam adına kullanılacak tribün, çadır ve bungalovların %100’ü satın alınmak yerine kiralanacak.

Geri dönüştürülmüş ve yeniden kullanılmış kaplar ile tek kullanımlık plastiği Londra 2012 Oyunları’na kıyasla %50 oranında azaltmayı taahhüt eden Paris 2024, bunu başarmak adına Coca-Cola’yla izin verilen yerlerde içicek çeşmeleri kurarak ambalajsız içecekleri sunması için anlaştı. Bu, satılacak içeceklerin neredeyse yarısının plastik şişeler olmaksızın servis edilecek olması demek.

Düşünceli gıda arayışı

Bir olimpiyatı beslemek için 13 milyon öğün gerekiyor, organizatörler de her halükarda bunu öngörüyor. Ve gıdayı çok ciddiye alan bir ülkede, Olimpiyat mutfağına sürdürülebilir bir mercekten yaklaşmak için büyük bir iştah var. Bu da bitki bazlı gıda miktarının iki katına çıkarılması, yerel ve organik kaynaklara öncelik verilmesi (malzemelerin %80’i Fransız ve %30’u organik olacak), tek kullanımlık plastik miktarının yarıya indirilmesi, gıda israfının sınırlandırılması ve kullanılmayan gıdaların indirimli fiyatlara satılması veya yerel kuruluşlara hediye edilmesi anlamına geliyor.

Aralarında Marsilya’daki üç Michelin yıldızlı AM restoranından Alexandre Mazzia’nın da bulunduğu ülkenin en ünlü şeflerinden bazıları, Fransa’nın her bölgesini temsil edecek en az bir tarif olmak üzere 500’den fazla yemekten oluşan bir menüye danışmanlık yapıyor.

Paris’te seyirciler, yarışma alanlarına yeni eklenen 87 kilometrelik şerit dahil olmak üzere, 420 kilometrelik bisiklet yolunu kullanarak ulaşabilecek.

Ulaşılabilir ulaşım

Paris’in halihazırda dünyanın en yürünebilir şehirlerinden biri olması, sağlam bir toplu taşıma sistemi ile Paris 2024’ün önemli mekanlarının çoğunun şehir içinde merkezi bir konumda yer alacak olması bu başlığın altını daha iyi dolduruyor.

Paris 2024 için mekanlar, Paris’in uzağında olsalar dahi, toplu taşıma araçlarına yakınlıkları nedeniyle seçildi. Lyon, Saint-Etienne, Nice, Bordeaux, Nantes ve Marsilya’nın tamamı 2024’te Olimpiyatlar’a ev sahipliği yapacak ve Fransa’nın yüksek hızlı TGV demiryolu aracılığıyla bu şehirlere ve Fransa’daki diğer Olimpiyat alanlarına bağlanacak.

Paris’te seyirciler, oyunlar için güzergahları genişletilen Paris metrosunun yanı sıra yarışma alanlarına, yeni eklenen 87 kilometrelik şerit dahil olmak üzere, 420 kilometrelik bisiklet yolunu kullanarak ulaşabilecek. Halka açık bisiklet paylaşım programı olan Vélib aracılığıyla binlerce ekstra bisiklet seyircilerin kullanımına sunulacak. Buna ek Toyota, sporcular, personel ve seyirciler için elektrikli ve hidrojen yakıtlı ulaşım seçeneklerinden oluşan bir filo sağlayacak.

Yenilenebilir enerji mirası

Paris 2024 altyapısının, jeotermal enerjiyle çalışan Olimpiyat Köyü gibi, yenilenebilir enerji kullanılarak güçlendirilecek olması Oyunlar için bir ilk ve genel olarak etkinlik endüstrisi için önemli bir potansiyel barındırıyor.

Geçmişte büyük etkinlikler için birincil enerji kaynağı olarak kullanılan dizel jeneratörler yerine Fransız ortak Enedis ve EDF tarafından işletilen yeni oluşturulmuş bir şebeke, Paris 2024 mekanlarına saha dışı rüzgar ve güneş enerjisi çiftlikleri aracılığıyla üretilen enerjiyi temin edecek. Uluslararası Olimpiyat Komitesi’ne göre bu sayede 14.000 ton karbon emisyonu tasarrufu sağlanacak. Aynı zamanda kalıcı olan bu sistem, gelecekteki etkinliklerin de yenilenebilir enerjiden yararlanmasına olanak tanıyarak Paris 2024’ün mirasını taşımaya yardımcı olacak. Bu fikir, etkinlik endüstrisi için büyük bir değişimi temsil ediyor.

Sahada üretilen güneş enerjisi de etkinliğe güç sağlamaya yardımcı olacak. Su Sporları Merkezi’nin fotovoltaik panellerle kaplı çatısı, tesisin tüm enerji ihtiyacını karşılayacak ve aynı zamanda Fransa’nın en büyük kentsel güneş enerjisi çiftliklerinden biri olacak. Benzer tesisler Olimpiyat Köyü’ne, Ulaşım Merkezi’ne ve hatta 7.750 metrekarelik yüzer bir güneş enerjisi santralinin Oyunlar’a enerji sağlayacağı ve daha sonra başka bir yerde yeniden kullanılacağı Seine Nehri’ne de eklenecek. Enerji arızasında kesinti olması durumunda gerekli olan yedek jeneratörler biyoyakıtla çalışacak.

Fırsat eşitliği yaratımı

Olimpiyat organizatörleri, Paris 2024 için istihdamın öncelikli alan olduğunu açıkça belirtti; öyle ki oyunların etkinlik organizasyonu, turizm, yeme-içme ve inşaat gibi alanlarında 150.000 iş fırsatı yaratması öngörülüyor. Bu yeni bir oran gibi görünmese de (Tokyo’nun kazanan teklifi de aynı sayıda istihdam olanağı yaratmıştı) Fransızlar bu fırsatların çoğunu uzun süreli işsizlere, ülkenin küçük ve orta ölçekli işletmelerine ve dezavantajlı topluluklarına yönlendirmesiyle önceki örneklerinden ayrılıyor.

Olimpiyatlar için bir ilk olarak Paris 2024, işçi sendikaları ve işveren örgütleriyle bir sosyal sözleşme üzerinde anlaştı. Bu tüzükte, çalışma saatlerinin %10’unun ‘istihdamdan uzak’ olarak nitelendirilen yani çalışmayan, eğitim ya da öğretim görmeyen kişiler tarafından doldurulmasını sağlamaya yönelik planlar ortaya kondu. Diğer stratejiler arasında Fransız lise öğrencilerinin iş deneyimi ve eğitim programları yoluyla istihdam fırsatlarına hazırlanması yer alıyor.

Kapatırken…

Nihayetinde, sürdürülebilir Olimpiyatlara yönelik bu iddialı planların başarısı ancak Oyunlar tamamlandıktan sonra değerlendirilebilir ve o zaman bile bazı çevresel etkilerin ortaya çıkması yılları bulabilir. Paris 2024 komitesi karbon nötrlüğü, döngüsel ekonomiyi ve genel çevre koruması gibi önemli hususları vurguluyor. Komite, bu ilkeleri etkinliğin yürütülmesinin her yönüne entegre ederek, çevreye duyarlı mega etkinlikler için yeni bir standart oluşturmayı amaçlıyor. Bu çabaların gelecekteki küresel ölçekte etkinlikler için sürdürülebilir bir model teşkil edip edemeyeceğini ancak zaman ilerledikçe görebileceğiz. Yine de sürdürülebilirliğin her planın, kararın ve ortaklığın ön saflarına yerleştirilmesi, ileriye doğru atılmış kayda değer bir adım ve hem büyük hem de küçük ölçekli etkinliklerin geliştirilmesinin nasıl ele alınması gerektiğine dair parlak bir örnek.

İmajlar: press.paris2024.org