Sıcak Çarpması Hakkında Her Şey
Yazı Boyutu:
Sıcak çarpması hakkında tüm merak edilenleri Amerikan Hastanesi acil servis doktorlarından Tolga Özgürel anlattı.
Dr. Tolga Özgürel
Sıcak Çarpması Nedir?
Sıcak çarpması, vücut ısısının 40 derecenin üzerine çıkması sonucu, tedavi edilmediği takdirde kalıcı organ hasarı ve ölüme neden olabilen acil bir klinik tablodur. Özellikle içinde bulunduğumuz yaz aylarında görülme sıklığı artan bu klinik tablo vücut ısısının 40 derecenin üzerine çıkması, kuru-sıcak cilt ve bilinç durum değişikliği ile karakterizedir.
Genellikle risk faktörü olan bireylerde uzun süreli sıcak ortam maruziyeti veya sağlıklı bireylerde sıcak ve iyi iklimlendirilmemiş ortamlarda aşırı fiziksel aktivite sonucu ortaya çıkar. Dört yaş altı veya 75 yaş üstü bireyler, alkollü olmak, antipsikotikler, antikolinerjikler, parkinson ilaçları, kardiyovasküler ilaçlar, uyku ilaçları, stimülanlar gibi ilaç kullanıyor olmak, daha önceden sıcak çarpması öyküsü olanlar ya da obezite, skleroderma, hipertiroidizm ve feokromasitoma hastaları daha büyük risk altındadır.
Sıcak Çarpması Belirtileri Nelerdir?
Uzun süre güneşin altında kalma ya da sıcak havada zaman geçirmenin ardından aşağıdaki semptomlardan biri ya da birkaçı oluştuysa sıcak çarpması riskinin değerlendirilmesi gerekiyor.
– 40 C’nin üzerinde vücut sıcaklığı
– Baş ağrısı
– Mide bulantısı
– Sıcak ve kuru cilt
– Taşikardi (Nabzın dakikada 100’ün üzerine çıkması)
– Takipne (hızlı nefes alıp verme)
– Sinirlilik
– Titreme nöbeti
– Konuşma bozukluğu
– Deliryum
– Koma
Sıcak Çarpmasında Ne Yapılmalı?
Sıcak çarpması şüphesi söz konusu ise ilk yapılması gereken hastanın acilen soğutulmasıdır. Sıcak çarpması şüphesi olan hasta hemen sıcak ortamdan uzaklaştırılmalı, bina içine veya gölge bir ortama alınmalıdır. Sıcak çarpması başta da belirtildiği gibi ölüme dahi yol açma olasılığı bulunan ciddi bir klinik tablo olduğu için acil sağlık sistemini devreye sokmak amacıyla derhal 112 aranmalıdır.
Sıcak Çarpmasında Nasıl Müdahale Edilir?
Sağlık profesyonelleri hastayı devralana kadar uygulanabilecek soğutma yöntemleri -buharlaştırmalı soğutma, immersiyon (daldırma) tekniği ile soğutma ve buz- uygulanmalıdır. Buharlaştırmalı soğutmada hasta tamamen soyulur. Eğer ortamda varsa bir veya birden fazla vantilatör hastaya doğru çevrilir ve yaklaştırılır. Sprey yardımıyla hastanın cildine ılık su püskürtülür ve vantilatörlerin yardımıyla su buharlaştırılarak hastanın vücut ısısı düşürülür.
İmmersiyon (daldırma) tekniği ile soğutmada tamamen soyulmuş olan hasta eğer ortamda mevcutsa buz dolu küvete veya küvet benzeri su havuzuna başı açıkta kalacak şekilde daldırılır. Buz uygulama ile soğutmada yine tamamen soyulmuş hastanın büyük damarlarının geçtiği bölgelere (boyun, koltuk altı, kasık) buz uygulaması yapılarak hasta soğutulur. Bu uygulamada buz ile cildin direkt temas etmemesine özen gösterilmelidir. Soğuk gastrik lavaj ve soğuk peritoneal lavaj yine hasta soğutmada kullanılan, ancak hastane şartlarında uygulanabilecek invaziv ileri yöntemlerdir.
Sıcak Çarpmasının Riskleri Nelerdir?
Sıcak çarpmasının komplikasyonları; hipotansiyon, kas yıkımı, deliryum, nöbet, koma, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, karaciğer nekrozu, elektrolit bozuklukları ve yaygın damar içi pıhtılaşmadır.
Sıcak çarpması hafife alınmaması gereken; şüphe anında hızlıca müdahale edilmesi gereken durumlar arasındadır. Bu hastalarda soğutmanın gecikmesi ölüm ve komplikasyon gelişme olasılığını arttırır.
Sıcak Çarpmasından Nasıl Korunulur?
Sıcak çarpmasının en basit ve etkin tedavi yöntemi sıcak havaya karşı önlem almaktır. Çalışırken sıcak maruziyeti söz konusu ise iş akışını sıcaklık indeksine göre düzenlemek, açık renkli ve bol kıyafetler tercih etmek, sıvı alımını arttırmak, alkol ve tuz tüketimini azaltmak, direkt güneş ışığı maruziyetini azaltmak için gölge ve iyi iklimlendirilmiş alanlarda bulunmayı tercih etmek sıcak çarpmasından korunabilmek için uygulanabilecek etkin önlemler arasında sayılabilir. Bu önlemlerin yanı sıra halkın sıcak çarpması konusunda eğitilmesi ve farkındalığın arttırılması sıcak çarpması vakalarının azaltılmasında önemli rol oynamaktadır.
Son olarak yazılı ve görsel medyanın da yardımıyla ebeveynlere özellikle sıcak havalarda çocuklarını arabada yalnız bırakmamaları mutlaka hatırlatılmalıdır.
