Migren ve Migrene Bağlı Göz Hastalıkları Hakkında Her Şey

Migrenin nedenleri ve özellikleri nelerdir? Neden kalıcı görme kaybı yapar? Tetikleyici faktörler nelerdir? Merak edilen her şeyi, alanının en başarılı isimlerinden Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Murat Karaçorlu’ya sorduk.

Bilim Akademisi (BA) Asli Üyesi olan Profesör Karaçorlu, Tıp Fakültesi ve Göz Hastalıkları eğitimlerini İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi ve Louisiana Devlet Üniversitesinde aldı. 1990 yılında Doçent ve 1997 yılında Göz Hastalıkları Profesörü oldu. Amerikan Oftalmoloji Akademisi’nin de üyesi olan Dr.Karaçorlu “İstanbul Retina Enstitüsünü” nün kurucusu. Retina hastalıkları, katarakt cerrahileri, sarı nokta hastalığı, şeker hastalığının göz problemleri, prematüre ve çocuk gözü ve cerrahisi ve laser tedavileri konusunda uzman.

Migren nedir?

Baş ağrısı, toplumun yüzde 90’ında görülen yaygın bir şikayet. Direkt baş ağrısı ile ortaya çıkan, bir başka hastalık ile bağlantısı olmayan baş ağrıları; “primer baş ağrıları” olarak nitelenir. Bunlar arasında yer alan migren, her yaş döneminde başlayabilen ve ilerleyen yaşlarda sıklığı azalan bir tür.

Görülme sıklığı nedir?

Her 20 erkekten 1’inde ve her 5 kadından 1’inde görülüyor ve Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, dünyada iş gücünü kısıtlayan hastalıklar listesinde 19’uncu sırada.

Migrenin nedenleri

Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik veya çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülüyor. Atakların ortaya çıkmasına, serotonin de dahil olmak üzere beyin kimyasallarında yaşanan dengesizliklerin neden olduğu düşünülüyor. Migren atakları sırasında beyin zarlarında ağrıyı ortaya çıkaran bazı kimyasallar salgılanır ve bu da ağrının ortaya çıkmasına neden olur.

“Klasik migren” ile “göz migreninin” arasında ne fark var?

En büyük fark, göz migreninde baş ağrısının hafif ya da hiç olmayışı. Ayrıca migrende göze ait yakınmalar genellikle her iki gözde gelişirken, göz migreninde tek taraflı yakınmalar daha fazladır.

Migrenin tetikleyicileri

• Kabuklu kuruyemiş
• Çikolata gibi bazı yiyecekler
• Kırmızı şarap
• Çay ve kahve tüketimi
• Öğün atlamak veya geciktirmek
• Yeterli su içmemek
• Az ya da çok uyumak
• Yoğun egzersiz
• Uzun süreli yolculuklar
• Çok parlak ve yanıp sönen ışıklara maruz kalmak
• Keskin kokular
• İklim değişikliği
• Hava kirliliği
• Sigara dumanı
• Stres
• Kadınlarda hormonal değişimler (regl dönemleri)
• Doğum kontrol hapları

En önemli belirtisi nedir?

En büyük belirtisi, şiddetli tek taraflı baş ağrısı. Zaman zaman taraf değiştirebilen bu ağrılarda genel olarak bir tarafa daha fazla eğilim vardır. Sıklıkla şakaklarda ve bazen göz veya gözün arkasında yerleşir. Alın, başın arka tarafı ve kulağın hemen arkası en çok görüldüğü yerler.

Baş ağrısı dışında belirtileri neler?

Migren çeşitleri

Migren genel olarak iki gruba ayrılır. Aura’lı denen ön belirtili migren ve aurasız migren. Migrenlerin yalnızca yüzde 10’u auralıdır.

Auralı migren nedir?

Aura, ön belirtili migrende rastlanan şikayetlerdir. Bu belirtilerin çoğu görmeyle ilgilidir. Hasta ağrısı başlamadan yarım ya da 1 saat önce bazı hastalarda daha önce aşağıdaki belirtiler görülmeye başlar.

• Parlak ışıktan rahatsız olma
• Zigzag şeklinde çizgiler görme
• Bulanık görme
• Bir alanda veya bir bölgede görme kaybı
• Kolda, bacakta uyuşma
• Baş dönmesi
• Konuşmayla ilgili bozukluklar görülür. Bu durum 20–30 dakika sürer ve ardından ağrı başlar.
  

Migren kimlerde daha sık görülür?

18-65 yaş arası toplumda kadınlarda migren görülme oranı erkeklere göre 3 kat daha fazla. Doğurganlık yaşlarındaki kadınlarda ise üç kadından birinde migren görülür.

Migren kadınlarda neden daha fazla?

Kadınların hormonal düzeniyle ilgili bir durum. Menopozda seyrekleşir. Hamilelikte de migren krizleri azalır.

Migren çocukluklarda da görülür mü?

Çocukluk çağında görülme oranı yüzde 3-5 kadar. Bu rakam ergenlikten sonra yüzde 10 ve üstüne çıkar.

• Uyku düzensizliği
• Uyuma güçlüğü
• Nedensiz kusma
• Araba tutması olan çocuklarda da ileride migren gelişmesi olasılığı fazladır.

Migrenin başlangıç yaşı nedir?

Migren, çocukluk çağı başlangıçlı olabilse de çoğunlukla ergenlik döneminde başlar. Hastaların yüzde 80’inden fazlasında atakların başlangıcı 30 yaşından öncedir.

Migren ağrısının özellikleri

Genelde ağrı başın tek tarafındadır. Ağrı zonklayıcı, orta veya şiddetlidir. Bulantı, kusma olur. Krizler (ataklar) halinde gelir. Ağrı birkaç saatten, bir-iki güne kadar sürebilir. Auralı tipinde, ağrı başlangıcında görme bozuklukları olur. Baş hareketleri ve fiziksel aktiviteyle ağrı artar. Işıktan ve sesten rahatsız olma sık olarak görülür.

Migrenin genetik özelliği var mıdır?

Migrenin genetik özellik gösterdiği uzun zamandır bilinir. Ailesinde migren olan kişilerin çocuklarında da olma riski, toplumdaki diğer bireylere göre daha yüksek. Genetik ve çevresel faktörlerin birlikte rol aldığı bir hastalık, saf genetik geçişli değil. Bugün, genetik faktörlerin çevresel faktörlerle etkileşim gösterdiği kompleks çok genli (poligenik) bir hastalık olarak kabul ediliyor. Auralı migrende genetik faktörlerin aurasız migrene göre daha fazla rolü var.

Migrende göze ait şikayetler

Göze ait şikayetler en sık auralı migrende görülür. Bu şikayetler;

• Yanıp sönen ışıklar görmek

• Nesneleri büyük görmek (makropsi)

• Nesneleri küçük görmek (mikropsi)

• Zik-zaglı çizgiler, şekiller görmek

• Tünel içinden bakıyormuş gibi görmek

• Görme alanında karaltılar, parlak yıldızlar, yanıp sönen ışıklı noktalar, kıvılcımlar, şimşekler görmek, noktaların büyüyüp skotom denilen kör alanlar oluşturması

• Görme kaybı şeklinde olabilir.

Bu görüntüler göz kapatıldığında da devam eder. Görsel şikayetler 60 dakika boyunca sürebilir ve belirtiler yok olduğunda ağrı atakları başlar.

Migrene neden göz yakınmaları eşlik eder?

Kortikal yayılan depresyon sonucu serebral (beyin) kan akımı azalır ve “aura” olarak adlandırdığımız görsel şikayetler görülür.

Migren kalıcı görme kaybı yapar mı?

Auralı migren bulgularından biri olan görme alanı kayıpları geçici. Kalıcı görme kaybı yapmaz.

Migren hangi göz hastalıkları ile karışır?

Auralı migrende görülen yanıp sönen ışıklı noktalar, kıvılcımlar, şimşekler görmek retina yırtığı ile geçici görme alanı kayıpları glokom (göz tansiyonu) ile karışabilir. Gerek retina yırtığı ve dekolmanı, gerekse glokom tedavi edilmediği taktirde görme kayıplarına yol açacağından göze ait şikayetlerde hasta mutlaka bir göz hastalıkları uzmanı tarafından muayene edilmeli.

Migren atağının olmaması için ne yapılabilir?

Düzenli beslenme ve uyku migrenin ortaya çıkmasını engelleyici unsurlar. Bunun yanı sıra tetikleyen unsurların bilinmesi ve bunlardan kaçınılması da atakların sıklığını azaltır.

Migren tedavisi

Migren nedeniyle hastaların hayat kalitesi belirgin derecede düştüğü için atakların tedavi edilmesi gerek. Karanlık ve sakin bir odada, buz paketi koyarak dinlenmek ağrının giderilmesini kolaylaştırır. Genellikle hasta ağrıdan kurtulmuş olarak uyanır.

Migrende ilaç tedavisi, ataklardan korunmaya yönelik “profilaktik” (önleyici/koruyucu) tedavi ve atağın ağrı, bulantı, kusma gibi yakınmalarının giderilmesine yönelik “atak (akut/ağrı) tedavisi” olarak iki şekilde yapılır. Profilaktik tedavi belirli süre boyunca düzenli ilaç kullanarak ağrı sıklığını ve şiddetini azaltılmaya yöneliktir.

Kimler migren için sürekli tedavi olmalı?

Atak tedavisine yeterli cevap vermeyen ve/veya atak tedavilerinin yan etkilerinin tolere edilemez düzeyde olduğu, ayda 5’ten fazla sayıda migren atağı geçiren hastalarda profilaktik (koruyucu/önleyici) tedavi gerekir. 48 saatten uzun süren migren atakları, hasta tarafından subjektif olarak dayanılmaz şiddette bulunan migren ağrıları da profilaksi gerektirir. Migrene bağlı kayıpların (işgücü, sosyal yaşam), yani kısıtlılığın düzeltilmesi ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi de tek başına profilaksi endikasyonu kabul edilmeli. Bu tür tedavi için hastaların nöroloji uzmanlarına başvurmaları ve tedavilerinin düzenlenmesini sağlamaları gerek.