Travmatik Deneyimleri Konu Alan Psikoterapi Nedir?

Konuşma terapisi olarak da bilinen psikoterapi hakkında bilinmesi gerekenleri Amerikan Hastanesi’nde görev yapan Prof. Dr. Sibel Mercan anlattı.

Psikoterapi nedir?

Psikoterapi veya konuşma terapisi, çeşitli ruhsal hastalıkları ve duygusal sıkıntıları olan kişilere yardım etmek amacıyla kullanılan tekniklerin genel adıdır. Psikoterapi, rahatsız edici semptomları ortadan kaldırmaya veya kontrol etmeye yardımcı olabilir, böylece bir kişi daha iyi işlev görebilir, refahı ve iyileşmeyi artırabilir.

Psikoterapide çalışılan konular arasında doğal afetler, çocukluk çağı travmaları, kişiler arası çatışma, günlük yaşamda karşılaşılan sorunlarla başa çıkma güçlüğü, sevilen birinin ölümü sonrası yas, salgın gibi travmatik deneyimlerin yanı sıra travma sonrası ortaya çıkan ruhsal sorunlar, kanser gibi ciddi bedensel hastalığın etkisi, depresyon veya anksiyete gibi belirli ruhsal hastalıklar sayılabilir. Çok farklı psikoterapi türleri bulunur; kişinin ruhsal sorunu ve başa çıkmak için kullandığı mekanizmalara göre ve başvurulan terapistin eğilimine göre kullanılacak terapi yöntemi de değişebilir. Psikoterapi, ilaç veya diğer tedavilerle kombinasyon halinde kullanılabilir.

Psikoterapinin 18. yy’da başladığı söylense de, asıl geçmişi Ortadoğu’da 9. yy’a kadar gitmektedir. İranlı doktor Muhammed İbn Zekeriya el Razi psikoloji konusuna da ağırlık vermiş ve hastalarına psikolojik destek sağlamanın önemini fark etmiştir. 12. yy’da Konya’da yaşayan Mevlana, aslında ilk kendilik psikoloğu olarak kabul edilebilir. Kendilik psikologlarının kullandığı empatik yaklaşım tekniği Mevlana felsefesinin özünü oluşturmaktadır. Günümüzde çok sayıda psikoterapi tekniği kullanılmaktadır. Bunların hepsi popülerlik, yöntem ve etkinlik açısından sürekli değişimle karşı karşıyadır. Bazen tek tek, çiftler halinde, küçük gruplar halinde veya daha büyük gruplar halinde kendi kendilerine yönetilirler. Bununla birlikte, profesyonel bir pratisyen genellikle diğer profesyonel pratisyenlerle “okuma-konuşma-raporlama” içeren bir ekip tedavisi sürecinde, terapilerin ve yaklaşımların bir kombinasyonunu kullanacaktır.

Daha eski yerleşik tedavilerin genellikle etik kuralları, profesyonel dernekleri, eğitim programları vb. vardır. Daha yeni ve yenilikçi terapiler bu yapıları henüz oluşturmamış olabilir veya istemeyebilir.

{772947}

Psikoterapi, insanlara yardım etmeyi amaçlayan, bu konuda eğitim almış terapistlerle danışanlar arasındaki iletişimi içerir. Farklı terapi tekniklerinden sıklıkla kullanılanlar; psikodinamik psikoterapi, bilişsel davranışçı terapi, psikanaliz, psikodrama, grup psikoterapileri, aile terapileri ve çocuklarda oyun terapileri sayılabilir. Bunların dışında da çok farklı terapi teknikleri vardır.

Psikoterapide çalışılan konular arasında doğal afetler, çocukluk çağı travmaları, kişiler arası çatışma, günlük yaşamda karşılaşılan sorunlarla başa çıkma güçlüğü, sevilen birinin ölümü sonrası yas, salgın gibi travmatik deneyimler vardır.

Psikoterapinin amaçları nelerdir?

Psikoterapinin;

• Duygusal sıkıntıdan kurtulmak,
• Yaşamsal sorunlara ve çatışmalara çözüm aramak,
• Kişiyi engelleyen düşünce ve davranış biçimlerini değiştirmek,
• Günlük yaşamda işlevsellikte artma, yaşamdan zevk alma ve geleceğe odaklanma gibi amaçları vardır.

Psikoterapi, kişiyi tanımakla başlar. Geçmiş, çocukluk, aile, çevre ve onu yardım aramaya iten endişeler hakkında bilgi alımı gereklidir. Öncelikle kişinin terapiden yarar görüp göremeyeceğine ya da hangi terapi türünün yararlı olduğuna danışan ve terapistin beraberce karar verebilmesi için ön değerlendirme yapılır. Bazen bunun için birkaç görüşme yapmak gerekebilir. Tedavi kararı alındıktan sonra, danışan ve terapist tedavi sözleşmesi yaparlar. Tedavi sözleşmesi, tedavinin hedeflerini, tedavi prosedürlerini ve tedavi seanslarının zamanı, yeri, süresi ve ücreti için düzenli bir program belirler. Bazen bu tedavi sözleşmesi açıkça yazılır, ancak daha çok hasta ve terapist arasında sözel olarak karara varılır. Terapide gizlilik esastır. Birinci derece yakınlar dahil olmak üzere, danışanın onayı olmadan kimseye onun hakkında bilgi vermeme esası vardır. Bunun tek istisnası, kişinin kendisine ya da başkasına zarar verme düşüncesi ya da eylemlerinin olmasıdır. Terapi kuralları genelde uluslararası dernekler tarafından belirlenir ve belli esaslara göre uygulanır. Terapistin bu kuralların dışında hareket etmesi durumunda etik ihlaller söz konusu olabilir.

{773753}

Bir psikoterapistle konuşmanın, bir arkadaşla konuşmaktan farkları nelerdir?

Arkadaşlarla konuşma karşılıklıdır. Arkadaş tavsiye verebilir, yönlendirebilir, istekte bulunabilir. Ancak terapistler danışanlarına tavsiyede bulunma, yönlendirme ya da yargılama gibi davranışlardan özellikle kaçınırlar. Psikoterapi yalnızca hastanın semptomlarının giderilmesine, sorun çözümlerine veya yaşam tarzı değişikliklerine yönelik ihtiyaçlara odaklanır. Genellikle arkadaşlıkları karakterize eden karşılıklılık, kayıt dışılık ve çoklu ortak ilgi alanlarının aksine, psikoterapi belirli bir zamanda, belirli bir yerde, belirli bir süre içinde düzenli olarak buluşmak, sadece konuşmak için resmi bir taahhüt içerir.

Seçilen terapi türüne göre seansların sıklığı da değişiklik gösterir. Destekleyici psikoterapilerde genelde haftada 1-2 seans uygulanırken, psikanaliz çalışması yapılıyorsa haftada 3-5 seans yapılması gerekir. Diğer psikoterapi seanslarının aksine psikanalizde danışanla yüz yüze seans sıklıkla tercih edilmez, danışan divanda uzanır ve analist ise arkasında oturur. Burada daha derin ve yoğun bir çalışma amaçlanır.

Pek çok farklı psikoterapi türü, insanların kendilerini daha iyi hissetmelerine, yaşam sorunlarını çözmelerine ve tutumlarını ve davranışlarını yapıcı yollarla değiştirmelerine yardımcı olmada etkili olduğunu kanıtlamıştır. Psikoterapi tekniklerinin birbirine üstünlüğü yoktur. Önemli olan, yardım isteyen danışanın hangi teknikten yararlanabileceği ve psikoterapistin hangi tekniği kullandığıdır. Psikoterapiyi uygulamak için insan ruh sağlığı ve hastalıkları konusunda psikoloji ya da psikiyatri temel eğitimini almış olmanın yanında, uygulanan terapi tekniğiyle ilgili ileri eğitim ve danışmanlık almış olmak da gerekir. Terapistin kendisinin de bu tedavilerden geçmiş olması danışanını anlama konusunda daha yararlı olacaktır.

{773247}