Stresli Dönemlerde Çocuklarla Nasıl İletişim Kurulmalı?
Yazı Boyutu:
Yaşanan zor dönemlerde çocuklarla doğru iletişim her zamankinden daha büyük bir önem taşıyor. Zor zamanlarda çocuklarla doğru iletişim kurmanın ve ruh sağlıklarını korumanın en uygun yollarını; Uzman Psikolog Yegan Özcan‘a sorduk.
Zor dönemleri ve yaşanan zorlukları çocuklara korkutmadan nasıl anlatmak gerekiyor?
Unutulmaması gereken oldukça önemli bir gerçek; duygunun bulaşıcı olduğudur. Özellikle bu duygu geçişkenliği ebeveyn-çocuk arasında çok daha hızlı ve hatta anlıktır. Bu sebepledir ki kritik zamanlarda ebeveynlere düşen temel görev, çocukların psikolojik iyilik halini muhafaza edebilmek adına, kendi soğukkanlılıklarını olabildiğince koruyabilmektir.
Soğukkanlı olmaya gayret etmek daha doğrusu sağduyulu davranmak, çocuklar için kriz durum yokmuş, hiçbir olumsuzluk ve/veya farklılık (istisnai durum) yaşanmıyormuş gibi bir ekosistem yaratmak demek değildir. Zaten var olan gerçeğin radikal olarak inkarında tavır sergilemekte çocuklar için oldukça endişe vericidir. Çocuklar kaç yaşında olurlarsa olsunlar ‘değişikliği’ fark ederler. Bu sebeple en önemlisi, çocuğun yaşına uygun açıklamayı sizden duymasını sağlamanızdır.
Stresli ve kaygı yaratan durumlarda;
- Okul öncesi yaş grubundaki çocuklar için mevcut duruma dair açıklama yapmaya gerek olmayabilir.
- Fakat ilkokul itibari ile çocukların okuldan kimi bilgileri edinmiş olma ihtimali ve de tatil tarihlerine vakıf olma olasılıkları oldukça yüksektir. Bu sebepledir ki bu grup çocuklara yapılacak açıklama çok daha kritiktir. Bu yaş grubundaki çocuklar adına risk durum; sizin haricinizde kişi ve mecralardan edindiği bilgiler dahilinde, zihninde korku ve felaket senaryoları yaratmış olmalarıdır.
{772903}
6-16 yaş arası yukarıda sözünü ettiğimiz gerçeklikler sebebi ile açıklama sürecinde şu adımların izlenmesi işlevsel olacaktır:
- Öncelikle açıklama yapmadan evvel mutlaka çocuğunuzun ne bildiğini öğrenmeye çalışın. ‘Sanırım duymuşsundur, herkes bugünlerde bu durumdan söz ediyor. Bu konu hakkında ne biliyorsun?’ gibi.
- Verdiği yanıtı eleştirip, gülüp çocuğunuzu rencide etmeyin. Verdiği yanıt yanlış ise sert bir eleştiri ile doğru bilgiyi aktarmaya çalışmaktansa, ‘A, ben öyle duymamıştım. Benim bildiğime göre,………..’ gibi bir dil kullanımı ile açıklama yapılabilir.
- Yaptığınız doğru bilgilendirme kısa, gerçek ve net olsun fakat olumsuz öğeleri ve en kötü senaryoları barındırmasın.
- Bu sohbetten sonra da ara ara hatırını ve fikrini sorarak kendini ifade etmesine, endişelerini dile getirmesine izin verin.
- Güvenlik önlemlerinin sizin sorumluluğunuzda olduğunu sık sık belirtin ve başka konularda sohbet temalarına odaklanmaya çalışın.
Riskli dönemlerin çocuk üzerinde hayatını etkileyen bir travmaya dönmemesi için yapılması ve asla yapılmaması gerekenler nelerdir?
- Ebeveynin kendi duygularının farkında olması.
- Ebeveynin kendi duygularını yönetebilmesi.
- Çocuğa aşırı ayrıntılı bilgiler sunulmaması.
- Çocuğun ajite ve karamsar sohbetlere maruz kalmasının engellenmesi.
- Çocuğun endişelerini, korkularını dile getirmesine müsaade edilmesi.
- Geleceğe yönelik planlara ilişkin sohbetlere devam edilmesi.
{772900}
Yaşamsal kriz dönemlerinde iyi bir ebeveyn olmanın kuralları neler?
‘İyi ebeveyn’ olmak değil de ‘süreci iyi yöneten ebeveyn olmak’ demek sanırım daha doğru olacaktır. Elden geldiğince soğukkanlı olmak, duygu kontrolünü muhafaza edebilmek, çocuğunuzun duygularını okuyabilmek ve gelecek yönelimli hareket edebilmek sürecin hem çocuk hem aile adına olabildiğince hasarsız atlatılması adına işlevseldir.
Evde kalan çocukların nasıl zaman geçirmesi sağlanmalı?
Rutin oluşturmak önemli. Hem okuldan uzak kaldıkları zaman diliminde dezorganize olmamaları hem de kaygı seviyelerinin yönetilebilmesi adına önemli.
Okul Öncesi:
Rutin sizin zihninizde olsun. Sabahtan akşama aklınızda bir gece önceden etkinlik akışınızı yapılandırın ki, çocuğunuz sıkılıp sokağa çıkalım demesin, siz de neden çıkamadığınız ile ilgili açıklama yapmak zorunda kalmayın. Fakat burada üzerinde durulması gereken nokta; çocuklarınız için ‘keyifli’ bir gün tasarlarken, çocuklar üzülmesin ve mutlu olsun diye tüm kurallarınızı ihlal etme anlamına gelmediğidir.
Unutmayın ki çocuğa iyi gelen sınırlardır. Hele ki böyle bir dönemde temel problem; düzen bozulması ve belirsizlik iken, bir de sizler çocuğunuza dair tutumlarınızı belirsiz ve sınırsız hale getirirseniz çocukların kaygı seviyesi yükselecektir.
Etkinlik Önerileri:
Güne öz bakım ihtiyaçlarını karşılamak ile başlamak.
Kahvaltı hazırlığında yardım etmesini sağlamak.
Kitap saati (inceleme ve okuma)
Sizin yanında olduğunuz ama onun kendi kendine oynadığı serbest zaman (sahip olduğu oyuncaklar ile)
Gün arası, oyuncak eşliğinde banyo saati
Ev düzeninin sağlanmasına yardım etmesini sağlamak
Masa başı etkinliği (elinizde olan kitaplar, artık materyaller ile sanat etkinlikler (pinterestten yüzlerce fikir edinebilirsiniz), boyama vb)
Mutfak etkinlikleri
Karşılıklı oyun
Müzik ve dans
Çocuk yogası (video açıp, izleyip birlikte yapabilirsiniz)
İlkokul ve Üzeri:
Bu yaş grubu için ailelerin okulların ebeveyn portallarını takip etmeleri ve öğretmenlerinin önerilerine uygun hareket etmeleri doğru olacaktır. Arkadaş etkileşiminin önemli olduğu da unutulmamalı.
Stresli Dönemlerde Ergenlik Çağındaki Çocuklarla Nasıl İletişim Kurulmalı?
Uzman Psikolog Yegan Özcan kimdir?
Psikoloji yüksek lisans programını gençler ve ebeveyn ilişkileri kapsamında yaptığı çalışma ile tamamlayan Yegan Özcan, son yıllarda özel bir psikolojik danışmanlık merkezinde bebek, çocuk, genç ve aileleri ile çalışmalarını sürdürmekte. Terapötik çalışmalarına paralel olarak okul öncesi eğitim kurumlarına personel seçimi, müfredat yazımı, eğitim materyalleri seçimi ve eğitici eğitimi alanlarında ve kurumlara çocuk, genç ve aile kapsamında olan sosyal sorumluluk proje çalışmalarında danışmanlık vermektedir.
